«vismut-surma telluridlari asosidagi yarimo’tkazgichli plyonkalarning tenzorezistiv xususiyatlarini tadqiq etish»



Download 4,86 Mb.
bet11/30
Sana09.07.2022
Hajmi4,86 Mb.
#764572
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   30
Bog'liq
ANVARJONOVNA OXXXIRGISI1111111111

Qotishma (ishlab chiqilgan yili)

Legirlovchi element

Kirishma, dan katta emas

Zn

Mg

Cu

Mn

Cr

Zr

Fe

Si

B95 (1944)


1,8-2,8

1,4- 2,0

0,2-0,6

0,1-0,25

-

0,5

0,5

B96S (1956)

8,0-9,0

2,3-3,0

2,0-2,6

-

-

0,1-0,2

0,4

0,3

B96S-1 (1968)

8,0-9,0

2,3-3,0

2,0-2,6

0,3-0,8

-

0,1-0,16

0,3

0,3

B96S-3 (1970)

7,6-8,6

1,7-2,3

1,4-2,0

-

-

0,1-0,2

0,2

0,1

V93 1957)

6,5-7,3

1,6-2,2

0,8-1,2

-

-

-

0,2-0,4*

0,2

V95pch (1971)

5,0-6,5

1,8-2,8

1,4-2.0

0,2-0,6

0,1-0,25

-

0,25

0,1

V95och (1969)

5,0-6,5

1,8-2,8

1,4-2,0

0,2-0,6

0,1-0,25

-

0,15

0,1

V95pch (1967)

6,5-7,3

1,6-2,8

0,8-1,2

-

-

-

0,2-0,4

0,1

Biroq sistemaning o‘ziga xosligi shundaki, Al-Mg-Zn va Al-Cu-Mg sistemaning hosil bo‘lgan izomorf intermetalli fazalarida erituvchanlik ixtiyoriy bo‘lish mumkinligi kuzatilgan va yyetarli darajadagi qattiq eritmalar olish mumkin. Bunda strukturaviy fazalarning o‘lchamlari 1 va 30 nm (10-7 dan 3·106 sm gacha) va masalan, V-95 qotishma uchun fazalarning formalari sharsimondan ignasimonga qadar o‘zgaradi.


Yuqoridan qayd qilinganidek, tenzoo‘zgartirgichlar bunday konstruksiyalar sirtiga deformatsiya ta’sirini o‘rganish (o‘lchash)da qo‘llaniladi. Spectroscan spektrometr yordamida yupqa plyonkali yarim o‘tkazgichlarning atomli tarkibi o‘rganilgan.
Ular to‘plangan charchashni yoki ichki strukturaviy emirilishni tekshirishda polikristalli alyuminiy qotishmalardan tayyorlangan datchiklar ishlatiladi. Jadvaldan ko‘rinayaptiki, datchik tarkibi asosiy Bi, Te, Sb elementlardan tashqari boshqa Sc, Ba, Nb, V, La, Cd, Cu, Mo, Re elementlardan ham foydalaniladi va ular hisobiga datchik sezgirligi va ishlatish texnologiyasi o‘zgartiriladi.
To‘plangan charchash hisobiga emirilishni o‘lchash aniqligini orttirish maqsadida polikristalli alyuminiy qotishmalardan tayyorlangan strukturada qotishma va geterogen polikristalli yarim o‘tkazgichli muhitlar strukturalari xossalari bir biriga yaqin bo‘lishi talab etiladi. Biroq amalda ayniy strukturlarni, masalan, alyuminiy qotishmali va (Bi-Sb-Te) asosida nanokristalli yarim o‘tkazgichli yupqa plyonkalar olish olish mumkin emas.
Xususan bitta eksperimental nuqtaga mos keladigan holga bir xil sharoitda o‘stirilgan alyuminiy qotishmalarining charchash egriliklarini topish uchun 10-12 marta namunalar olish talab etiladi.
Bir xil kattaliklar (masalan, σmax va N) tekshirilgan eksperimental nuqtalarning bir biridan farqi juda katta: 10-30 karrali farq qiladi. Shu sabab individual (konkret) konstruksion qotishmalarning charchashga nisbatan sezgir elementlarni-namunalar tanlashni talab qiladi.
Bunday tur muammoalarni echish birinchi navbatda talab darajadagi yupqa plyonkalarni olish texneologiyasini yaratishni talab etadi va ularning sifatliligini tanlash ham talab etiladi.
Bu holda nanokristalli yupqa plyonkalarning elektrofizik xususiyatlari bug‘latish hamda kondensatsiya temperaturasiga, shuningdek namuna tayyorlanadigan shixta va taglik materiallariga, shuningdek taglik va bug‘latgichlar orasidagi masofaga, texnologik kameradagi vakuum darajasiga bog‘liq bo‘ladi. (Bi-Sb-Te) asosida tayyorlangan yupqa plyonkali tenzoo‘zgartirgichlarning atomli tarkibi
1.4-jadval



l
10-11cm

929

942

1144

1314

1334

1392

1418

1432

I
Imp/sek

108


111


18699


1548


294


921


450


830


Corresp
onding


element

Cd
930.66


KB2

Sb
940.71


KA1

Bi
1143.86


LA1

Bi
1316.10


L1

Nb
1331.52


KB1,3

Cu
1392.22


KB1,3

Mo
1418.60


KA1

Re
1432.90


LA1

l
10-11cm

1490



1540

2284

2408

2568

2776

3077

3031

I
Imp/sec

733


1573


163


28


79.5


41.8


162


306


Corresp
onding


element

Nb


KA1

Cu
1540.56


KA

V
2284.4


KB1,3

La
2410.5


LB3

Ba
2568.2


LB1

Ba
2776


LA1

Te
3076.8


LB1

Sc
3030.9


KA

Bu parametrlar, o‘z navbatida, nanokristalli yupqa plyonkalarning strukturasi va fazaviy tarkibiga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.
1.4§ Tenzorezistorlar turlari va ularda o’lchash mexanizmlari
Texnikaning turli sohalarida konstruksiya va detallari tadqiq etishda tenzometr va turli prinsiplarda ishlaydigan deformatsiya o‘zgartkichlardan keng foydalaniladi. Hozirgi paytda inshootlar, qurilish konstruksiyalari va detallarini sinashda deformatsiyalari o’lchashda tenzorezistorlar keng qo’llaniladi.
Tenzorezistorlar deformatsiyalari masofadan turib o’lchaydigan asboblar sirasiga kiradi. Lotincha «tenzum» (kuchlantirmoq, cho‘zmoq) va grekcha «metreo» (o’lchayman) so‘zlaridan olingan. Tenzorezistor termini lotincha «rezisto» (qarshilik) so‘zidan olingan bo’lib, hozirda avalgi «tenzometr» yoki «tenzouzatkich» terminlari o‘rniga qo’llaniladi. Tenzorezistorlarning ishlash prinsipi o'tkazgich va yarim o'tkazgichlarni deformatsiya jarayonida qarshiliklari R o'zgarishiga asoslanadi. Tenzorezistorning asosiy xarakteristikasi uning tenzosezuvchanlik koeffitsientidir.
K=( R/R)/ ( /l)  (1.5)
Bu koeffitsient tenzorezistor elektr nisbiy o'zgarishi  R/R ni shu o'zgarishning vujudga kelishiga sababchi bo'layotgan material nisbiy deformatsiyasiga ε=  /l nisbatiga tengdir, bu yerda l - o'tkazgichning uzunligi.
Tenzorezistorlari yasashda odatda mis va nikelning qotishmasidan foydalaniladi. Qurilish konstruksiyalarini sinashda sim, folga va yarimo'tkazgichlardan tayyorlangan tenzorezistorlardan foydalaniladi.
Halqali sim tenzorezistorlar (1.4-rasm, a) diametri 12-30 mk bo'lgan ingichka simdan tayyorlanib, inshootlari sinashda tenzorezistorlarning asosiy turlaridan biri sanalgan. Bunday tenzorezistorlarning bazasi 5 dan 100 mm gacha bo'lib, ulari yasash ham, ishlatish ham qulay. Biroq ularda ko'ndalang sezuvchanlikning mavjudligi bo'ylama o'q bo'ylab sezuvchanlikning pasayishiga olib keladi. Tenzorezistorning to'g'ri chiziqli simlarini bir-biriga bog'laydigan yarim halqa ko'rinishidagi qismida ko'ndalang deformatsiya ta’sirida ko'ndalang sezuvchanlik paydo bo'ladi, bu esa o'z navbatida tenzorezistorning bo'ylama o'qi bo'ylab yo'nalgan simlar sezuvchanligiga salbiy ta’sir etadi. [3]


Download 4,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   30




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish