|
Diagnoz. Ertagi(virusni ajratish uchun serologik usulda identifikatsiyalash) va retdosnektiya(antigemagglabulinlar, kompliment boglovchi va virus neytrallovchi antitelolarni topish). Diagnostikasi xuddi odam va parrandalar grippini aniqlash kabi o’tkaziladi. Eng ishonchli usul hisoblanadi. Antigen epiteliy hujayralarining sitoplazmasidan topiladi.
Kasallanib sog’aygan hayvonlarda immunitet bir yildan oshmaydi va ikkita tipining qaysi biri bilan kasallangan bo’lsa, faqat shu tipga qarshi hosil bo’ladi.
Bir necha xil vaksinalar mavjud. Ular bilan bir necha xafta ichida 2 marta emlanadi va 3-marta bir yildan so’ng emlanishi kerak bo’ladi.
Otlarning renopnevmaniyasi(abort) virusi.
Otlarning renopnevmaniyasi biyalarning, virusni bola tashlash, otlarning jinsiy ekzantemasi, otlarning rinotraxeiti o’tkir kechuvchi antagioz kasallik bo’lib, toylarning o’tkir respirator kasallanishi, bug’ozlikning ikkinchi yarmida bola tashlashi va bu sezilarli simptomlarsiz o’tishi bilan xarakterlanadi. Rinopnevmaniya epzootik uchoq ko’rinishida namoyon bo’lib, otlarni saqlash sharoiti yomon bo’lganda ko’plab hayvonlar kasallanishi mumkin. Kasallikning rivojlanishiga yaqin qarindosh chatishtirish, otalanish konstitutsiyasining kuchsizligi sabab bo’lishi mumkin. 10-90%gacha bug’oz otlar kasal bo’lishi mumkin.
Klinik belgilari va patologoanatomiyasi
Otlarning rinopnevmaniyasi virusi 6-9 oylik toylarning o’tkir respirator kasallanishi bug’oz otlarda bola tashlash va parilitik sindromini chaqiradi.
Respirator shaklida ko’pincha kuzda va qishning boshlanishida kuzatiladi. Bunda tana harorati ko’tariladi, deprissiya, ishtaha yuqolishi, kuz va burun shilliq pardalarining yallig’lanishi va ba’zan rinofaringit belgilari bilan kechadi. Rinit burundan suyuqlik oqishi va jag’ osti limfa tugunlarining kattalashishi bilan kechadi. O’pka kamdan kam zararlanadi kasal hayvonlar 10-15 kunda tuzaladi. Ba’zi hayvonlarda peripnevmoniya rivojlanishi natijasida yug’on va nafas olish qiyinlashishi kuzatiladi. Bunday holatlarda ko’pincha bakterial infeksiyalar bilan asoratlashuvi natijasida odatda letal oqibatga olib keladi. Bug’oz otlar rinopnevmoniyaga chalinganda bola tashlash respirator shaklda kasallangan otlarda va hech qanday simptomlarsiz ham yuz berishi mumkin.
Inkubatsion davr ayrim omillar 3-4 xafta desa, boshqalari 2-10 kun deb ma’lumot beradi. Bola tashlash 8-; 9-; 10- oylarda (ba’zan 6 oyda) yuz beradi 90% gacha bug’oz otlar bola tashlashi mumkin.
Tashlangan homila va tug’ilgandan so’ng tezda o’lgan toylarda xarakterli o’zgarishlarni ko’rish mumkin. Homila o’tkir va surunkali gepotitdan o’ladi. Jigarda ko’plab nekroz, o’choqlari, o’pkada seroz – gemorragik suyuqlik to’planishi, ko’krak xafasida shishi va fibrin to’planishi bo’ladi.
Mushaklar, taloq va jigar kapsulasida, plevrada qorin pardasi, perikard, epikardda nuqtali qon quyilishlar ko’rinadi. Homilaning shilliq pardalari, kon’yuktiva sarg’aygan.
Otlarda kasallikni 3 ta tipdagi gerpesviruslar chaqiradi.
Virion markaziy yadroga ega bo’lib o’lchami 60 nm bo’sh hududda chegara memranaga ega Virion diametri 100 nm ga teng bo’lib qobiqli va qobiqsiz bo’lishi mumkin.
Chidamliligi yetarlicha o’rganilmagan. -180C da virus saqlovchi to’qima material 457 kungacha patogenligini saqlaydi. 40C da tashlangan homilaning infeksion xususiyati 6-7 kun, 55-560 da esa 10-20 daqiqa saqlanadi. Virus efir, xloroform, natriy dezoksi holat ta’siriga sezgir. Virus saqlovchi materialga efir bilan ishlov berilganda to’liq inaktivatsiyalanadi.
Rinopnevmoniya virusi yaqqol antigen faollikga ega kasallanib sog’aygan hayvonlarda komplement bog’lovchi va virus neytrallovchi antitelalar hosil bo’ladi.
Virus 4 va 370 C da osh va dengiz cho’chqalarini eritrotsitlarini agglyutinatsiyalaydi. Gemagglyutinin – virus qobig’ini integral qismi bo’lib uning faolligi lipidlar bog’liq emas.
Tabiiy sharoitda faqat otlar yoshi, jinsi va zotidan qatiy nazar kasallanadi.
Virus nafas yo’llar orqali tushadi va yuqori nafas yo’llarida uchrashadi hamda rinit va rinopnevmoniya simptomlari chaqirali so’ngra konyuktiva va yuqori nafas yo’llaridan virusemiya bosqichidan so’ng boradi va homilani zararlab bola tashlash chaqiradi. Virus epiteliy va endoteliy hujayralarga tropizm ko’rsatadi. Kasallanib sog’aygan hayvonlar virusini burun suyuqligi va jinsiy organlar orqali 2 oygacha ajratishi mumkin.
Virusni o’stirish va passaj qilish uchun sut emizuvchi sichqonlar va homilalar (qorin bo’shligiga zararlash), 8 -12 kunlik tovuq embrionlari (sariq xalta, allantois bo’shligi, amnion bo’shligiga), shuningdek turli hayvonlar (ot, buzoq, cho’chqa bolasi, it, qo’y, buqalar) buyragining hujayra kulturalari yoki ularning embrionlaridan foydalanish mumkin.
Kasallik manbai kasal hayvonlar bo’lib virusni nafas yo’llari orqali va ayniqsa tashlangan homila bilan ajratiladi. Tabiiy shaoitda virus havo – tomchi yo’li bilan uzatiladi.
Diagnoz. Rinopnevmoniya ga laboratoriya tekshirishlari natijalari, epizootik, klinik ma’lumotlar va patologoanatomik o’zgarishlar natijasida qo’yiladi.
Kasallanib sog’aygan hayvonlarda qisqa muddatli immunitet paydo bo’ladi, bola tashlash shaklida immunitet respirator shaklda kechishdan ko’ra uzoqroq bo’ladi.
Tirik va inaktivatsiyalangan vaksinalardan profilaktika maqsadida foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
