Veterinariya m I k r o b I o L o g I y asi

Brusellyoz
yuqumli, surunkali o‘tadigan kasallikdir. Barcha turdagi uy va yovvoyi 
hayvonlar, odamlar ham kasallanadi. U odamlarga kasal hayvon, uning mahsulotlaridan 
o‘tadi. Brusellyoz enzootiyaning boshlanishida hayvonlarda yalpi homila tashlash, 
buning oqibatida yo‘ldoshining tezda ajralmasligi, endometrit, bepushtlik bilan 
namoyon bo‘ladi. Ko‘p hollarda klinik belgilarsiz o‘tadi. 
Brusellalarning bir tur hayvondan boshqa turiga o‘tishi – migrasiyasi, muhim 
epizootologik va epidemiologik ahamiyatga ega. Masalan 
Br. melitensis
qoramol va
cho‘chqalarda topilgan, shuning uchun bunday hayvonlar odamlarning brusellyoz
bilan kasallanishida manbai bo‘lib qoladi (Ye.V. Kozlovskii, 1954-1956 va boshqalar). 
Shuningdek, 
Br.suis
qoramol va qo‘y, echkilarga, 
Br abortus
qo‘y, echki va 
cho‘chqalarga migrasiya qilishi aniqlangan. 
Odam hamma turdagi brusella mikroblari bilan kasallanishi mumkin, ammo qo‘y-
echki brusellalari odamlar uchun nihoyatda yuqumli bo‘lib, kasallik og‘ir kechadi. 
Morfologiyasi. 
Brusellalar polimorf-yumaloq, oval, kokksimon bakteriya lar yoki 
0,5x0,7-0,6x1,5mkm o‘lchamli tayoqchalardir.Spora hosil qilmaydi, harakatsiz. 
Mikroskopda brusellalar bitta, ikkita yoki to‘p-to‘p bo‘lib joylashgan holda ko‘rinadi. 
Ba‘zi olimlar brusellaning virulentli shtammlarida kapsulali shakllarini kuzatishgan.
Tinktorial xususiyatlari.
Anilin bo‘yoqlari bilan yaxshi bo‘yaladi.
Grammanfiy. Maxsus bo‘yash usullaridan biri –Stamp, Kozlovskiy , Shulyak-shin 
qo‘llanadi. Brusellalar qizil rangda, boshqa bakteriyalar va to‘qima hujayralari yashil 
rangga bo‘yaladi. 
Kultural xususiyatlari
. Brusellalarni o‘stirish uchun quyidagi oziq muhitlar 
ishlatiladi: go‘sht peptonli jigarli bulon – GPJB va agar, jigar – glyukoza gliserinli 
bulon – JGGB va agar, kartofelli agar, eritrit agar, zardob dekstrozali agar. 

---

66 
Qo‘chqorlarning infeksion epidedimit kasalligining qo‘zg‘atuvchisi 
Br.ovis
zich 
yoki yarim suyultirilgan jigar zardobli yoki jigar aminopeptidli, zardob dekstrinli 
agarlarda, 10 – 15 % karbonat angidridi bor atmosferada o‘sadi.
Yirik shohli mollardan keltirilgan patmaterildan tayyorlangan ekmalarning yarmi 
tarkibida 10 – 15 % karbonat angidridi bor atmosferada, yarmi odatdagi atmosfera 
sharoitlarida o‘stiriladi. 
Eksikatorda karbonat angidridning kerakli hajmini quyidagi yo‘l bilan olish 
mumkin: 1.Gaz ballon yoki kipp apparati yordamida.
2.Natriy bikarbonat va sulfat kislota yoki xlorid kislota yordamida. 
3.Spirt bilan namlangan paxtani yondirish yo‘li bilan. 
Buning uchun probirkalar eksikatorning yarmini egallashi kerak. Ekmalar 
termostatda 3 7 – 38
o
C 30 kun davomida o‘stiriladi. Begona mikroflora bilan 
ifloslangan patologik materiallardan brusellani ajratish uchun oziq muhitlarga begona 
mikroflorani o‘ldirib, brusellani o‘sishiga to‘sqinlik qilmaydigan antibiotiklar 
qo‘shiladi. 
Zich oziqa muhitida nozik, yaltiroq, tiniq qavat hosil qiladi. Keyinroq xiralashib, 
ko‘kish rangga bo‘yaladi. Virulentli epizootik shtammlari agarda 
S 
koloniyalar hosil 
qiladi. Ular mayda, rangsiz, yumaloq, bo‘rtiq, yuzasi silliq, tiniq, ko‘kish koloniyalardir. 
Keyinroq xiralashadi. Bulonni bir xilda loyqalantiradi, halqa hosil bo‘ladi. Halqa bulon 
sathidan baland joylashadi. Kultura eskirgan sari probirkada cho‘kma hosil bo‘ladi. 
Probirkani qoqib ko‘rganimizda cho‘ziluvchan cho‘kma, o‘rilgan soch ko‘rinishida 
ko‘tariladi. 
R
– shtammlari esa bulonni bir xilda loyqalantirmaydi keyinchalik tinib, 
ushoqsimon cho‘kma hosil qiladi. 
S
va 
 R
shaklli koloniyalarni farqlash uchun Uayt va 
Vilson (1951) maxsus bo‘yash usulini taklif qilishgan.