«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

 
Reja: 
31.1. Asab tizimi kasalliklari 
31.2. Kasal hayvon qabo’l qilish. 
Mashg’ulotning maqsadi:
talabalarga asab tizimi kasalliklarini 
davolash va ularga qarshi preparatlarni kasal hayvonlarga qo’llashni 
o’rgatish. 
Kerakli jihoz, reaktiv va asbob-uskunalar:
asab tizimi 
kasalliklariga qarshi preparatlar namunalari, steril shpris va ignalar, 
klinik tekshirish asboblari, klinik sog’lom va kasal hayvonlar.
Mashg’ulotning borishi: 
Asab tizimi kasalliklarinit o’rganishda 
S.P.Botkin, I.M.Sechenev va I.P.Pavlovlarning organizmning tashqi 
muhit bilan aloqadorligi va patologik holatlar paytidagi organizmda 
vujudga keladigan reaksiyalarni hisobga olishga asoslangan nervizi 

---

188 
ta’limoti va zamonaviy veterinariya terapiyasining tamoyillariga 
asoslaniladi.
Markaziy asab tizimining kasalliklari shartli ravishda funksional va 
organik kasalliklarga bo’linadi. Bosh miyaning lat yeyishi va 
chayqalishi, bosh miya anemiyasi yoki giperemiyasi, issiq elitishi, oftob 
urishi, bosh miya va uning pardalarining yallig’lanishi, orqa miya va 
uning pardalarining yallig’lanishi kiradi. 
Markaziy asab tizimining faqat funksional o’zgarishlar bilan 
o’tadigan kasalliklariga stresslar, nevrozlar, to’tqanoq bilan o’tadigan 
kasalliklar (epilepsiya, eklampsiya, katalepsiya va b.) kiradi. 
Markaziy asab tizimining kasalliklari paytida hayvonda umumiy 
holsizlanish yoki qo’zg’alish holati, ko’z qorachig’ining torayishi yoki 
kengayishi, terida taktil yoki og’riq sezuvchanlikning kuchayishi yoki 
susayishi, ko’rish, eshitish va hid bilishning yo’qolishi, tonik yoki klonik 
qaltiroqlar, harakat a’zolari qovuq va to’g’ri ichakning yarim falaji va 
falaji kabi asosiy belgilar kuzatiladi. 
Bunday kasalliklar paytida o’ziga xos belgilar bilan bir qatorda 
boshqa ayrim a’zo va to’qimalar funksiyalarining buzilishlari oqibatida 
kelib chiqadigan belgilar ham kuzatiladi. Bosh miya yarim sharlari 
funksiyalarining susayishi, uning ta’sirida bo’lgan po’stloq osti 
(vegetativ) markazlarining uning boshqaruvidan chiqib ketishiga hamda 
bu markazlarda qo’zg’aluvchanlikning ortib ketishiga sabab bo’ladi. 
Oqibatda qon tomirlar spazmi, oshqozon va ichaklarda sekresiya va 
motoriqaning susayishi, sezgi va harakat a’zolari hamda ichki sekresiya 
bezlari faoliyatlarining buzilishlari kuzatiladi. 
Asab tizimi kasalliklari bilan og’rigan hayvonlarni klinik 
tekshirishlar paytida ularning yoshi, asab tipi, genetik omillar, 
mahsuldorlik ko’rsatgichlari va ishlatish tartibi e’tiborga olinadi. 
Markaziy asab tizimi nisbatan taraqqiy etgan hayvonlar (maymun, it va 
ot) ushbu tizim kasalliklari bilan ko’proq kasallanadilar. 
Fermalardagi 
an’anaviy 
shart-sharoitlarning 
o’zgarishi, 
chorvachilikda jadal texnologiyalarning joriy etilishi (noqulay stress 
omillar), yuqori mahsuldor hayvonlar guruhini yaratish maqsadida 
genetik tanlash va dispanserlash tadbirlarining o’tkazilishi aksariyat 
hollarda markaziy asab tizimi funksional holatining pasayishi va oqibtda 
qator asabiy kasalliklarining paydo bo’lishiga olib keladi. Shu boisdan 
ham asab tizimi kasalliklarining oldini olishda turli xildagi stress 
omillarini bartaraf etishga qaratilgan maxsus chora-tadbirlar o’tkazish 
muhim ahamiyatga ega.

---

189