«ветеринария» ихтисослиги бўйича олий ўҚув юртлари учун қЎлланма ички юқумсиз касалликлар фанидан

Олдини олиш. Ҳайвонлардан спорт ва қишлоқ хўжалиги соҳасилари учун фойдаланишда уларни боғлаш, насллик буқалардан уруғ олиш ва табиий қочириш тадбирларини ўтказиш пайтидада меъёрий қўлланмаларга риоя қилиш лозим.


Офтоб уриши - (гиперинсоляция) - қуёш нурларининг (асосан инфрақизил) ҳайвоннинг бош соҳасига таъсири туфайли бош мия ярим шарларининг кучли қизиб кетиши оқибатида бош мия фаолиятининг бузилишлари билан ўтадиган касаллик. Кўпинча отлар ва майда ҳайвонлар касалланади.
Сабаблари. Ҳайвонларни қуёш нурлари остида узоқ муддат сақлаш, соя жойларнинг етишмаслиги офтоб уришига сабаб бўлади. Узоқ муддат дам олдирмасдан ишлатиш, кам суғориш, юрак қон-томир етишмовчиликлари, семизлиги, ҳайвонни узоқ вақт бошини пастга қилиб боғлаб қўйиш, фаол ҳаракатнинг етишмаслиги кабилар ҳам касалликни келтириб чиқарувчи сабаблари ҳисобланади. Зотдор узоқ муддат соя жойларда сақланган ҳайвонлар офтоб уришига тез берилувчан бўлади.
Ривожланиши. Бош соҳасига қуёш нурларининг узоқ муддат таъсир этиши оқибатида бош мия ярим шарларидаги ҳарорат 2-3 ^оС гача кўтарилади. Натижада бош мия ва унинг пардаларининг гиперемияси ва шиши кузатилиб, мия қоринчалари ликвор суюқлиги билан тўлади, пўстлоқ ички босими ортади, бош мия ярим шарларининг функциялари бузилади. Қон томир ва нафас марказларининг фалажланиши оқибатида ҳайвон ҳалок бўлиши мумкин.
Белгилари. Касалликнинг бошланишида умумий ҳолсизланиш, кучсиз қўзғалиш, терлаш, нафаснинг тезлашиши, мускуллар тонўсининг пасайиши, гандираклаш, баъзан тана ҳароратининг кўтарилиши қайд этилади. Шиллиқ пардалар цианози, пульснинг тезлашиши ва суст тўлишиши унинг кичик тўлқинли бўлиши, юрак тонларининг кучайиши ва бўғиқ эшитилиши, нафас ҳаракатларининг тезлашиши ва нафас маромининг бузилиши билан намоён бўладиган юрак-қон томир ва нафас етишмовчиликлари кузатилади.
Касалликнинг сабаблари бартараф этилиб даволаш ёрдами кўрсатилгач, ҳайвон 2-3 соат ичида асаб, юрак-қон томир ва нафас тизими етишмовчиликларидан халос бўлади. Акс ҳолларда қуёш нурларининг давомли таъсири натижасида коматоз ҳолат (ташқи таъсиротларга бўтунлай бефарқлик, рефлексларнинг йўқолиши, беихтиёр тезаклаш ва сийдик ажратиш, нафаснинг юзақилашиши, пульснинг кучсиз бўлиши) қайд этилади. Ҳайвон юрак ва нафас нерв марказларининг фалажланиши оқибатида ҳалок бўлади.