«ветеринария» ихтисослиги бўйича олий ўҚув юртлари учун қЎлланма ички юқумсиз касалликлар фанидан

Жигар ва ўт йўллари касалликларининг синдромлари.
Жигар касалликлари пайтида сарғайиш, холемия, жигарнинг функционал етишмовчиликлари, гепатолиенал синдром, портал гипертония, жигар комаси ва жигар санчиғи синдромлари кузатилади.
Сарғайиш (Icerus) – бу симптомокомплекс организмда билирубин алмашинишининг бузилиши билан характерланиб, шиллиқ пардалар, тери ва тери ости клетчаткасининг сариқ рангга бўялиши билан кечади.
Жигар касалликлари пайтида билирубин алмашинувининг бузилиши, аъзо ва тўқималарда боғланмаган билирубиннинг тўпланиб қолиши оқибатида чуқур патологик ўзгаришлар ва сарғайиш синдроми кузатилади.
Сабабларига кўра, сарғайишларнинг механик, паренхиматоз ва гемолитик турлари фарқланади.
Механик сарғайишда ўт йўлларининг тошлар, паразитлар ёки ўсмалар билан тиқилиши оқибатида ўт суюқлигининг лимфа томирига шимилиб ўтиши ва кўкрак лимфа тармоғи орқали қонга ўтиши кузатилади. Шунинг учун механик сарғайиш пайтида қонда боғланган ва шунингдек, боғланмаган билирубин миқдори ҳам кўпаяди.
Механик сарғайишда тери ва шиллиқ пардалар аввалига сариқ рангда бўлиб, кейинчалик, билирубин оксидланиб биливердинга айланиши туфайли кўкимтир тус олади. Тезакда стеркобилин миқдори бутунлай бўлмайди, шунинг учун гуштхўр ҳайвонларнинг тезаги рангсизланиб, оқиш-сариқ ёки лойсимон рангда бўлади. Сийдикда уробилиноидлар миқдори камаяди. Қонга ўт кислоталарининг кўплаб тушиши (холемия) оқибатида терининг қичиши, брадикардия, ҳолсизланиш ва адинамия келиб чиқади. Қондаги ишқорий фосфатазалар фаоллиги ортади.
Паренхиматоз сарғайиш – гепатоцитларнинг жароҳатланиши туфайли улар томонидан билирубинни тутиб қолиниши (гепатит, цирроз), глюкурон кислота билан боғлаш жараёнининг бузилиши, глюкурон кислотаси ва глюкуронил-трансфераза ферментининг етишмаслиги, ўт каналчаларининг ёрилиши натижасида келиб чиқади.
Периферик қонда жигардан ўтмаган ва ўтган билирубин миқдорлари кўпаяди. Эркин билирубиннинг кўпайиши гепатоцитлар функциясининг пасайиши туфайли, боғланган билирубиннинг кўпайиши эса жигар хужайралари жароҳатланиши туфайли билирубин глюкурониднинг қайта қонга сўрилиши туфайли юзага келади. Бу турдаги сарғайиш жигарнинг оқсил синтезлаш ва зарарсизлантириш каби функцияларининг бузилиши белгилари билан характерланиб, анорексия, геморрагик диатез, талоқнинг катталашиши, асцит ва жигар комаси қайд этилади.