«ветеринария» ихтисослиги бўйича олий ўҚув юртлари учун қЎлланма ички юқумсиз касалликлар фанидан

Ошқозоннинг ўткир кенгайиши - ошқозон-ичак илеуси ҳисобланиб, ошқозоннинг пилорик баъзан кардиал сфинктерининг спазми, ҳажмига катталашуви ҳамда мотор ва секретор функцияларининг бузилиши билан характерланади.
Сабаблари. Касаллик отларда озиқлантириш, дам бериш ёки ишлатиш режими бузилганда, озиқа тури бирданига ўзгартирилганда, кўп миқдордаги донли озиқалар берилганда, отлар қорни тўқ пайтида чоптирилганда ёки ишлатилганда, чарчаган отларга бирданига кўп озиқа берилганда, бузилган, ифлосланган, моғорлаган ёки тез ачийдиган озиқалар берилганда, баъзан совуқ сув берилган пайтларида вегетатив асаб тизимининг симпатик бўлими қўзғалувчанлигининг ошиб кетиши оқибатида пилорик сфинктернинг спазматик қисқаришлари туфайли келиб чиқади.
Пилороспазм бундан ташқари ингичка ичаклар касалланган пайтларида (илеосекал оғриқлар), баъзан йўғон ичаклар ва қорин пардаси касалликлари, кучли совқотиш ва қўёшсимон тугуннинг бузилишлари пайтида пайдо бўлади. Иккиламчи ошқозон кенгайишлари эса ўникки бармоқли (химостаз, гематома) оч, ёнбош ва баъзан йўғон ичакларда ўтказувчанликнинг бузилиши оқибатида келиб чиқади.
Белгилари. Оғриқ импульслари бош миянинг кучли қўзғалишини чақиради ва қонга кўп миқдорда адреналин туша бошлайди. Симпатик асаб тизими қўзғалади. Натижада спазм доимий тус олиб, ошқозонда антиперистальтик ҳаракатлар пайдо бўлади, ичаклар перистальтикаси тўхтайди. Ошқозон катталашиб, диафрагмани қисади ва нафасни қийинлаштиради, юракнинг систолик ҳажми камаяди. Кислород танқислиги туфайли оксидланиш жараёнлари бузилади, ошқозон секрециясининг кучайиши (25 литр ва ундан кўп) организмнинг сувсизланиши, газлар ва моддалар алмашинувининг бузилишларига сабаб бўлади.
Касалликнинг белгилари озиқланаётган пайтда ёки ундан 1-5 соатдан сўнг пайдо бўлади. От безовталанади, бир жойда туриб ер тепинади, қорнига тинмасдан қарайди, ағнайди. Ошқозон катталашиб борган сари касаллик белгилари доимий тус олиб (дистензион санчиқлар) ва кучайиб боради. Отларда итларга ўхшаб ўтириш, баъзан бўйинтириқ венасида тескари вена пульси кузатилади. Айрим пайтларда қайд қилиш кузатилиши мумкин. Ҳайвоннинг аҳволи оғирлашиб, кучли терлаш, мускулларнинг қалтираши, тана ҳароратининг 39⁰С гача кўтарилиши ва шиллиқ пардаларда гиперемия ва цианоз кузатилади. Тахикардия ва 1- тонда акцент пайдо бўлади. Нафас ҳаракатлари зўриққан ва юзаки бўлади.
Чап томондан 14-17- қовурғалар остида қорин катталаша бошлайди. Ичаклар перистальтикаси аввалига кучайиб, тезда пасаяди ва тезаклаш камаяди.
Тўғри ичак орқали текширилганда ошқозоннинг думалоқ шаклда эканлиги ва талоқнинг бироз орқа томонга силжиганлиги аниқланади. Ошқозон ширасининг кислоталиги ошиб, 60-100 титр бирлигигача етади.
Диафрагма ёрилганда аралаш типдаги ҳансираш, юрак етишмовчиликлари, цианоз ва ҳайвон аҳволининг оғирлашуви кузатилади, ўпканинг чап томонида тимпаник товушлар эшитилади.
Ошқозон ёрилганда от бирдан тинчланиб қолади ва коллапс кузатилади. Кўз кам ҳаракат бўлиб, кўз олмаси чўкади. Ҳайвонни совуқ тер босади. Қулоқ, бурун ва оёқлар совийди. Ректал текширилганда қорин бўшлиғининг юқори қисмида газлар борлиги сезилади. Қорин девори тешиб кўрилганда қон аралаш ошқозон массаси чиқади.
Ташхиси. Касалликни аниқлашда клиник белгилар ва зонд юбориш натижалари етарлича маълумот беради.
Иккиламчи ошқозон кенгайишлари эса ҳар озиқлантиришдан 3-6 соатдан кейин қайталаб туради. Ошқозон шираси тарикибида ўт пигментлари учрайди, умумий кислоталиги пасайган ва хлорид кислотаси жуда камайиб кетган бўлади.