|
Uzaro ta’siri. Ekstrapiramidal o‘zgarishlarni kamaytiruvchilar — siklodol, tropatsin, noraninlar bilan yaxshi samara beradi.
TALVASAGA QARShI DORI VOSITALARI
Ko‘pgina uyqu keltiruvchi moddalar (fenobarbital) talvasaga qarshi ta’sir ko‘rsatadi.
Talvasaga qarshi dorilarni, ularning terapevtik maqsadlarda ishlatilishiga qarab, 2 guruhga bo‘lish bo‘linadi:
1. Epilepsiyani davolash uchun ishlatiladigan moddalar.
2. Giperkinezlarga, xususan parkinson kasalligi va spastik holatlarga qarshi ishlatiladigan moddalar.
Epilepsiyaga qarshi dori vositalari
Epilepsiya (tutqanoq) — surunkali davom etuvchi, ko‘p sonli simptomlar yig‘indisi bo‘lib, vaqti-vaqti bilan talvasa xurujlari bilan namoyon bo‘ladigan kasallik. Talvasa anomal neyronal razryadlardan kelib chiqadigan miyaning disfunksiyasidan iborat. Talvasaga turli nevrologik kasalliklar, infeksiya, miya shishuvi va shikastlar sabab bo‘lishi mumkin.
Talvasaga qarshy DoryLar shunyygdek turly kasalliklar, masalan, meningit natijasida kuzatiladigan talvasani ham davolashda ishlatiladi. Talvasa xurujlari sababi turli zaharlanishlar yoki organizmda kuzatiladigan turli metabolitik buzilishlar bo‘lishi ham mumkin, bu holatlarda davolash talvasa sababchilarini (masalan, gipokaliemiyani) bartaraf etishga qaratiladi.
Difenin (fenitoin). Farmakodinamikasi. Fenitoin miya to‘qimasidagi natriy, kaliy, kalsiy ionlari oqimiga, membrana potensiallariga, aminokislotalar miqdori va noradrenalin, asetilxolin va GAMK neyromediatorlarvga ta’sir qiladi. Samarali miqdorlarda faolsizlangan natriy ionlari bilan bog‘lanadi va membranadan Na+ ionlari oqimini susaytiradi (Masdonald, 1989).
Yuqori miqdorlarda fenitoin, serotonin, noradrenalin ajralishini kamaytiradi. Dofaminoksidazalar faolligini susaytiradi. Bundan tashqari, preparat membranalar moy qatlamini mustahkamlaydi. Fenitoinni kalsiyga aloqador sekret ajratuvchilar (masalan, gormonlar va neyromediatorlar) susaytiradi.
Farmakokinetikasi. Fenitoinning natriyli tuzi oshqozonichak tizilmasidan butunlay so‘rilsada, uning qon plazmasida yuqori miqdor hosil qilish vaqti 3—12 soat ichida kuzatiladi.
Fenitoin qon oqsillari bilan oson bog‘lanadi. Uremiya va gipoalbuminemiya sharoitida uning qondagi miqdori kamayadi, biroq uning qondagi sof miqdori bilan klinik samarasi orasida bog‘liqlik borligi aniqlanmagan.
Dorining orqa miya suyuqligidagi miqdori uning qon plazmasidagi sof miqdoriga bog‘liq. Dori miya hujayrasi endoplazmatik retikulumida, jigarda, mushaklarda va yog‘ to‘qimasida to‘planadi.
Fenitoinning chiqarilishi uning kiritilayotgan miqdoriga bog‘liq.
Yarim chiqarilish vaqtida farq katta bo‘ladi, ya’ni 12—36 soapga, o‘rtacha 24 soatga teng (miqdori kam va o‘rta bo‘lgan bemorlarda). Uzoq yarim chiqarilish vaqti yuqori miqdorlar olayotgan bemorlarda kuzatiladi.
Ishlatilishi. Fenitoin essensial tutqanoqni, xususan kasallikning ulkan turlarida (grand mal) tavsi? etiladi.
Fenitoinning qondagi terapevtik miqdori ko‘p ka sallarda 10—20 mkg/ml ni tashkil qiladi. Bkrinch miqdor ichishga yoki venaga (tutqanoq xurujlari davrida) tavsiya etiladi.
Davolash kuniga 0,3 g miqdordan boshlanadi (0,1 gx^ marta), bunda ko‘pchilik bemorlar qonida dori miqdorr 10 mkg/kg (eng kam terapevtik miqdor) kuzatiladi Talvasa tutish to‘xtamasa, uning miqdorini astaseki terapevtik miqdor chegarasigacha ko‘paytiriladi. Ha{ galgi dori miqdorini oshirish kattalar uchun 25—30 mi dan oshmasligi kerak. Dori miqdori birdaniga kunigg 300 mg dan 400 mg gacha oshirilganda doridan zaharla' nish belgilari paydo bo‘ladi. Bolalar uchun boshlang‘ich miqdor kuniga 5 mg/kg, so‘ngra dorining qondagi miqdoriga qarab dozasi ko‘paytiriladi.
Boshqa dorilar bilan o‘zaro ta’siri. Fenilbutazo va sulfanilamidlar fenitoinni oqsil bilan bog‘da siqib chiqarishi mumkin. Buyrak kasalliklarida uning oqsil bilan bog‘lanishi pasayadi. Fenitoin yodni oqsil dan siqib chiqarib, qalqonsimon bez faoliyatini buzishi mumkin.
Fenitoin jigarning mikrosomal ferment tizilma sini faollaydi. Qarbamazepin fenitoin miqdorin^ kamaytirishi, izoniazid esa, aksincha, univg qondagg sof miqdorini ko‘paytirishi mumkin.
Salbiy ta’sirlari. Ko‘proq bosh aylanishi, qo‘l bar moqlarining titrashi, ataksiya, qayt qilish; giperplastik gingivit, terida toshmalar toshishi mumkin. Bunda tashqari, fenitoindan zaharlanganda burundan qon oqI' shi, tana haroratining ko‘tarilishi, tana og‘irliginish kamayishi kuzatiladi.
Fenitoin (difenin) jigar, buyrak va yurak yetiSh' movchiligida tavsiya etilmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
