«veterinariya farmatsevtikasi» kafedrasi

Dorilarning mediator atrofidagi o‘zaro ta’siri. Qo‘zg‘atuvchi mediatorga ta’siriga qarab dorilarni bunday o‘zaro ta’siri 3 xil ko‘rinishda bo‘lishi mumkin.
Birinchi ko‘rinishi. Biror dori ta’sirida ishtirok etadigan mediatorning tarqalishini, transportini, metabolizmini yoki uning bog‘lanishini buzishi mumkin. Masalan, bir vaqtda rezerpin va monoaminooksidaza falajlovchilarini yuborish. Rezerpin MAO buzadigan katexolaminlar ajralib chiqishini osonlashtiradi, ularning zahirasini kamaytiradi. MAO falajlovchilari katexolaminlarni buzilishdan saqlab, ularning miqdorini ko‘paytiradi, bu esa qon bosimining ko‘tarilishiga olib kelishi mumkin.
Ikkinchi ko‘rinishi biror dori mediatorni uning maxsus sezuvchi mos kelmagan qurilma bilan o‘zaro ta’sirini buzishi mumkin. Kalsiy ionlari uchun o‘tkazuvchanlikni buzuvchi aritmiyaga qarshi dorilar — lidokain va verapamil orasidagi o‘zaro ta’sir bunga misol bo‘ladi.
Uchinchi ko‘rinishida dori moddasi organizmdagi fizologik jarayonni birin-ketin falajlaydi. Masalan, simpatik asab tizilmasining turli qismlarining faolligiga ta’sir qiluvchi klonidin va ganglioblokatorlarni bir vaqtda ishlatish.
Maxsus sezuvchi qurilmalarning o‘zgarishi ikki turda bo‘lishi mumkin: dori effektor hujayra yoki a’zolarda joylashgan ikkinchi bir dori uchun nishon hujayralarga ta’sir qilib, ularning sezuvchanligini o‘zgartirishi mumkin. Masalan, ftorotan yoki siklopropan narkozi vaqtida yurak mushagining adrenalinga sezuvchanligining ortishi, diuretiklar kiritilganda ionlarning kamayishi (gipokaliemiya) natijasida yurak mushaklarining yurak glikozidlariga sezuvchanligining o‘zgarishi.
Sezuvchi qurilmalarning ikkinchi tur o‘zgarishi (masalan, yurak glikozidlari va rezerpin ishlatilganda yurak urishlari sonining kamayib ketishi bilan namoyon bo‘lishi mumkin).
9-mavzu.Dori moddalarni bioretseptorlarga o‘zaro ta’sir xususiyatlari
Reja
1.Dori moddalarni reflektor yoyiga o‘zaro tasir xususiyatlari.
2.Dori moddalarni bioretseptorlarga o‘zaro ta’sir xususiyatlari
Dorivor moddalarning organizmdagi harakati ko'p jihatdan ular o'zaro ta'sir qiladigan bioretseptorlar sohasidagi kontsentratsiyasiga bog'liq bo'lib, ular o'z navbatida mahalliy jarayonlar (transport, biotransformatsiya, befarq bog'lanish va boshqalar) darajasi bilan belgilanadi. Masalan, trisiklik antidepressantlar dorilarning adrenergitik aksonlarga o'tishini bloklaydi va shu tariqa oktadinning antigipertenziv ta'sirini kamaytiradi yoki oldini oladi, bu faqat aksonga kirganda seziladi. Aksincha, trisiklik antidepressantlarni qabul qilgan hayvonlarda ta'siri juda kuchli bo'lishi mumkin, chunki ular katekolaminni inaktivatsiyasining asosiy mexanizmini to'sib qo'yadi - noradrenalinning sinaptik aksonga o'tkazilishi va shu orqali uning adrenoretseptorlar kontsentratsiyasini oshiradi. Bunday o'zaro ta'sirning yana bir misoli - vazokonstriktorlarning ta'siri ostida lokal behushlik ta'sirining kuchayishi va uzayishi bo'lib, ular so'rilishini kamaytiradi va preparat yuborilgan joyda konsentratsiyasining pasayishiga yo'l qo'ymaydi.
Mikroblarga qarshi vositalarning samaradorligi ularning mikrob hujayrasiga kirib borish qobiliyatiga bog'liq. Agar bunday muhitning pH qiymati o’zgarsa, u holda mikroblarga qarshi ta'sir maksimal bo'ladi. Xususan, tetratsiklinlar va nitrofuranlar uchun muhitning optimal pH qiymati 5,5, antibiotik-aminoglikozidlar uchun (streptomitsin, gentamitsin, kanamitsin, neomitsin) kuchsiz ishqoriy reaktsiya maqbuldir. Shuning uchun siydikni ishqorlashtiruvchi va kislotalovchi vositalar siydik yo'llari infektsiyalarini davolashda ishlatilganda bu dorilarning kimyoterapevtik ta'siriga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin.