Вазорати маориф ва илми Љумњурии Тољикистон мдт “Донишгоњи давлатии Хуљанд ба номи академик Бобољон Ѓафуров”

3. 5. Мори чипори гуногуннақш – Coluber ravergieri (Menz.,1832)


Қисми болои танаи ин морҳо хокистарранги зардчатоб аст. Ранги танаи модинаи ба балоғат расидааш нуқрагини хокистарранг мебошад, ки қариб дар танаашон нақш надоранд. Қисми болои сараш паҳн бо доғҳои сафед мавҷуд аст (расми 7).

Расми 7. Намуди зоҳирӣ мори чипори гуногуннақш Coluber ravergieri (Menz.,1832)
Ин морҳо асосан дар шимолу шарқии Тоҷикистон паҳн шудааст. Мори чипори гуногуннақш дар Тоҷикистони шимолӣ мори васеъ паҳншуда ба шумор меравад. Дар қисми ҷанубии водии Фарғона, Вахш васеъ паҳн шудааст. Аз маълумотҳои илмӣ – герпетологии олим С.А.Чернов (1905) ин намуди морҳо дар баландии 7-8 км дар қишлоқи Наҷӣ ва марғзорои ноҳияи Кондара ба назар мерасад. Аз рўи маълумотҳои олимон дар водии дарёи Сир ва Кофарниҳон ҳам ёфт шудааст.
Ин ҷонварон дар Тоҷикистон қариб дар ҳама ҷо зиндагӣ мекунад, ки асосан дар хонаҳои кўҳна ва дигар ҷойҳо вохўрдан мумкин аст. Дар водии Вахш ва Сир асосан дар доманакўҳҳо ва дар биноҳои кўҳна зиндагӣ мекунад.
Хўроки асосии полози гуногуннақш хазандаҳо, қурбоқаҳои сабз, намудҳои гуногуни калтакалосҳо ва сангпуштони ҷавон ба шумор меравад.
Тухммонии ин ҷонварон дар водии сир аз 25-30-уми апрел сар мешавад.
Чипори гуногуннақш асосан рўзона дар рўзҳои гарм ва дар шаб ҳам фаъол аст.
Барои ҳамаи морҳои чипоре, ки дар вилояти Суғд зиндаги мекунанд, чунин омилҳои табии сабаби камшави ва нестшавии хазандагон хусусан морҳои чипор ба монанди мори чипори кундаланграх, чипори сернақш, чипори доғдор, чипори гуногуннақш мегардад, ки то имруз дар ҳолати нестшави қарор доранд.
Сабаби камшави морҳои ҷипор дар қаламравӣ вилояти Суғд.

1. 
   Кам будани ғизо дар фаслҳои гуногуни сол.
   
2. 
   Офатҳои табии ( заминларза, обхези, куҳпайдошавӣ ва ҳоказо)
   
3. 
   Тағйирёбии иқлим ( яъне сардиҳо ва гармиҳо)
   
4. 
   Шикори морҳо аз тарафи паррандаҳои даррандаи рӯзона ва шабона.
   
5. 
   Зиёд шудани аҳолӣ ва заминҳои киштшаванда.
   

Барои ҳивз ва зиёд кардани шумораи намудҳои нодир ва нестшудаистодаи морҳои чипор герпетологҳои ватани чунин тавсияҳо ва пешниҳод дода шудааст.

1. 
   Манъ намудани доштани намудҳои гуногуни морҳо.
   
2. 
   Ташкил намудани овезаҳо ва варақаҳои таблиғоти оид ба ҳивз ва нигоҳдории морҳо дар Тоҷикистон.
   
3. 
   Баланд бардоштани мавқеи ҳивзи намудҳои нодир ва нестшудаистода
   
4. 
   Гузаронидани корҳои ташвиқотиву тарғиботи дар байни аҳолӣ оид ба ҳивз ва аҳамияти морҳо
   
5. 
   Барои муҳофизати намудҳои