Вазирлиги Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти

Кейинги саналар 
деганда, сотиб олингандан кейинги баланс саналари 
тушунилади. Ушбу саналарда қимматли қоғозларга йўналтирилган моливий 
инвестициялар балансда турли қийматда баҳоланиши мумкин. Жумладан, 
БХМС № 12 нинг 15-бандига мувофиқ қимматли қоғозларга йўналтирилган 
узоқ муддатли моливий инвестициялар қўйидаги баҳолардан бири бўйича акс 
эттирилиши керак: 

Бозор қийматида ; 

Сотиб олиш қийматида; 

Бозор ва сотиб олиш қийматларидан энг кичигида; 

Қайта баҳоланган қийматда
БХМС № 12 нинг 13-моддасига мувофиқ қимматли қоғозларга 
йўналтирилган қисқа муддатли молиявий инвестициялар балансда 
бозор 
қийматида
ѐки 
бозор ва сотиб олиш қийматларининг энг кичик қийматида 
акс эттирилиши керак. Агар улар бозор ва сотиб олиш қийматларининг энг 

---

110 
кичик қийматида ҳисобга олинган бўлса, уларнинг баланс қиймати қимматли 
қоғозлар портфелининг жами инвестиция қиймати, ѐки қимматли қоғозларнинг 
гуруҳлари бўйича қиймати, ѐки қимматли қоғозларнинг алоҳида номлари 
бўйича қийматига асосланиб топилади.
 
Қимматли қоғозларга йўналтирилган молиявий инвестицияларнинг 
бозор 
қиймати 
деганда уларнинг молия бозорида сотиш вақтида намоѐн бўлган
сотиш қиймати
тушунилади. Бозор қийматини, бошқачасига, 
ҳаққоний 
қиймат
деб ҳам атайдилар. Бу қиймат кўп омилларга боғлиқ, жумладан,
акционерлик жамияти ѐки тижорат банкининг фойдалилик даражасига, 
тўланаѐтган дивидендларнинг миқдорига, уларнинг келажакдаги обрў-
эътиборига ва бошқа омилларга.
 
Қиймат тамойилига
мувофиқ қимматли қоғозларга йўналтирилган 
молиявий инвестициялар бошқа активлар сингари кейинги саналарда юқорида 
келтирилган қийматларнинг энг кичик миқдорида балансда акс эттирилиши 
лозим. Ушбу қийматда узоқ муддатли қимматли қоғозлар балансда инвестиция 
портфели методига асосланиб акс эттирилади. Қисқа муддатли қимматли 
қоғозлар уларнинг бозор ва сотиб олиш қийматларининг энг кичик қийматида 
ҳисобга олинган бўлса, балансда қимматли қоғозлар портфелининг жами 
инвестиция қийматига, ѐки қимматли қоғозлар гуруҳлари бўйича қийматига, 
ѐки қимматли қоғозларнинг алоҳида номлари бўйича қийматига асосланиб акс 
эттирилади. 
Кейинги саналарда бозор қиймати сотиб олиш қийматидан паст бўлса 
қимматли қоғозларга йўналтирилган молиявий инвестицияларнинг сотиб олиш 
қиймати бозор қиймати даражасигача етказилиши ва балансда шу қиймат билан 
акс эттилиши керак. Агар сотиб олиш қиймати бозор қийматидан паст бўлса, у 
ҳолда қимматли қоғозларга йўналтирилган молиявий инвестицияларнинг 
қиймати балансда ўзгаришсиз қолдирилиши лозим. Ҳозирги вақтда амалиѐтда 
бу тамойилга тўлиқ амал қилинаѐтган эмас. Корхоналар балансида сотиб 
олинган қимматли қоғозлар, жумладан акциялар, асосан сотиб олиш қийматида 
(номинал қийматда) акс эттирилмоқда. Бозор қийматини ўзгариши, яъни уни 
сотиб олиш қийматидан паст ѐки юқори бўлиши, уларнинг ичидан энг қуйи 
миқдорини ифодаловчи қиймати балансда акс эттирилмасдан қолмоқда. Бу 
холнинг мавжудлигига сабаблардан бири бўлиб, корхоналарнинг ҳисоб 
сиѐсатида қимматли қоғозларга йўналтирилган инвестицияларнинг кейинги 
саналарда қийматини кўриб чиқилиши тартибини аниқ белгиланмаганлиги 
ҳисобланади.