Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot


Budjet chizig`i: iste’molchining qanday imkoniyatlari mavjud?



Download 4,66 Mb.
bet62/225
Sana13.06.2022
Hajmi4,66 Mb.
#661361
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   225
Bog'liq
Mikroiqtisodiyot oquv qolanma 2017 8db24

Budjet chizig`i: iste’molchining qanday imkoniyatlari mavjud?


Ko`p odamlar o`z ehtiyojlari soni va sifatini yaxshilashnga urinishadi – ko`proq ta’tillar, qimmatroq mashina haydash yoki yaxshiroq restoranlarda ovqatlanish va hokazo. Kishilar o`z xohishlaridan ko`ra kamroq sarflashni istashadi chunki ularda kirim ta’siri borligi sababli xarjlari ham chegaralangan bo`ladi. Biz iste’molchining tanlov nazariyasini kirim va chiqim orasidagi mutanosiblikni tekshirish orqali boshlaymiz.


Obyektlarni oddiy va sodda bo`lishini ko`zlab, biz iste’molchi xarid qilishi mumkin bo`lgan faqat ikkita narsani olamiz: pitsa va Pepsi. Albatta, hayotda kishilar minglab turdagi tovarlarni xarid qilishlari mumkin. Taxminimizcha, iste’molchi tanlovi tushunchasining asosiy mazmunini o`zgartirmay turib sodda tushuntirish uchun ikkita mahsulotni olish yetarli.Avvalo, pitsa va pepsiga bo`lgan xarajat iste’molchi kirimining qancha qismini cheklab olishini ko`rib chiqamiz. Taxminan iste’molchi kirimi oyiga 1000$ va uning hammasi Pepsi va pitsaga ketadigan bo`lsin. Pepsi narxi 2$, pitsaniki 10$.
Rasm 1 dagi jadval iste'molchi sotib olishi mumkin bo`lgan pitsa va Pepsining ko`plab kombinatsiyalarining ayrimlarini ko`rsatadi. Jadvalning birinchi qatori, agar iste'mol pizzaga o`zining barcha daromadini sarflasa, u oy davomida 100 ta pizza yeyishi, lekin u hech qancha Pepsi sotib olish mumkin emasligini ko`rsatadi. Ikkinchi qatorga boshqa ehtimolni ko`rsatadi, iste'mol to`plami: 90 ta pitstsa va 50 pint pepsi. Va hokazo. Jadvaldagi har bir iste'mol to`plami aniq $ 1000 turadi.
Rasm 1dagi grafik iste'molchi tanlashi mumkin bo`lgan iste'mol to`plamlarni ko`rsatadi. Vertikal o`q Pepsi pintlari sonini va gorizontal o`q pizza sonini o`lchaydi. Bu rasmda uchta nuqta belgilangan. A nuqtada iste'molchi hech qancha Pepsi sotib oladi va 100 pizza iste’mol qiladi. B nuqtada iste'molchi hech qancha
pizza sotib oladi va 500 pint Pepsi iste'mol qiladi. C nuqtada iste'molchi 50 pizza va 250 pint Pepsi sotib oladi.
Aynan C nuqtada AB chizig`i o`rtasida iste'molchi teng sarflaydigan nuqtadir, unda pizza va Pepsi miqdori ($ 500). Bu iste'molchi tanlashi mumkin bo`lgan pizza va Pepsi ko`plab kombinatsiyalarning faqat uchtasidir. AB chizig`i bo`yicha barcha nuqtalarni tanlash mumkin. Byudjet sig`imi deb nomlangan bu chiziq, iste'molchi qurbi yetadigan iste'mol to`plamlarini ko`rsatadi. Bu holda, u iste’molchi to`qnashadigan pizza va Pepsi o`rtasidagi tanlovni ko`rsatadi.Byudjet sig`imi qiyaligi iste'molchi duch keladigan tanlov darajasini o`lchaydi. Eslatib o`tamiz, bu ikki nuqta orasidagi chiziq vertikal masofa o`zgarishi gorizontal masofa o`zgarishiga bo`lib hisoblanadi ( "muddatda o`sish"). A nuqtadan B nuqtagacha vertikal masofa 500 pint bo`lgan, va gorizontal masofa 100 pitstsa hisoblanadi. Shunday qilib, chiziqda 1 ta pizzaga 5 pint Pepsi to`g`ri keladi.

Birinchi jadval iste’molchining yuqorida aytib o`tilgan mahsulotlardan qay usullarda xarid qilishi mumkinligini hisoblovchi kombinatsiyalardan biri ko`rsatilgan. Birinchi jadval shuni ko`rsatadiki, agar iste’molchi hamma pulini pitsaga sarflasa u 100 ta pitsa xarid qilishi va birorta ham Pepsi ololmasligi


mumkin. Ikkinchi qatorda boshqacha variant: 90 ta pitsa va 50 dona Pepsi, va hokazo. Har bir chiqim summasi 1000$ni tashkil etadi.Birinchi jadvaldagi grafik iste’molchi tanlashi mumkin bo`lgan “to`plam”larga misol bo`ladi. Vertical chiziq Pepsining miqdorini o`lchasa, gorizontali esa pitsaning donasini ifodalamoqda. Grafikda uchta nuqta keltirilgan. A nuqtada, iste’molchi faqat 100 ta pitsa oladi, ammo Pepsi olmaydi, B nuqtada u pitsa xarid qilmaydi, lekin, 500 ta Pepsi sotib oladi, A va B nuqtalarining o`rtasi bo`lmish C nuqtada iste’milchi har ikkalasigayam teng ravishda 500 $ dan pul sarflashi tasvirlangan. Bunda u 50ta pitsa va 250 ta Pepsi iste’mol qila oladi. Yuqorida aytib o`tilganlar ko`plab kombinatsiyalardan uchtasi edi, xolos. A nuqtadanBnuqtagacha bo`lgan har bir variant bizga to`g’ri kela oladi. Xarajatlar sig`imii deb ataluvchi ushbu chiziq bizga iste’molchining qurbi yetadigan iste’mol “guruh”larini ko`rsatib beradi. Shu bilan iste’molchi xarid qilishi mumkin bo`lgan Pepsi va pitsa miqdorlarini jadvallar yordamida o`rganib chiqdik.
Budjet sig`imi egri chizig’i iste’molchining bir tovarning boshqasiga nisbatan xarid qila olish imkoniyatini narxlar mutanosibligi orqali o`lchashda ishlatiladi. A nuqtadan B nuqtagacha vertikal oraliq 500 ichimlik va gorizontal masofa 100 ta pitsaga teng. Demak, beshta Pepsi bitta pitsaga to`g’ri kelmoqda. (Aslida, budjet sig`imii egri chizig’i pasayganda, natija musbat son chiqadi. Lekin biz manfiy ishorani chetlab o`tishimiz mumkin.)
Budjet taqchilligi bir mahsulot narxining boshqa bir mahsulot narxiga taqqoslanishi orqali paydo bo`lgan taxminiy narxga teng ekanligini eslab qoling. Pitsa Pepsidan besh marta qimmat, shuning uchun pitsa olish ehtimolligi Pepsiga qaraganda besh marta past. Bozor ite’molchiga quyidagicha tanlovni taklif qila oladi: bitta pitsaga beshta Pepsi.

    1. Download 4,66 Mb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   225




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish