E III bob lektron jadvallar 1- §. Elektron jadvalning imkoniyatlari va vazifalari

E

III BOB

LEKTRON JADVALLAR


1- §. Elektron jadvalning imkoniyatlari va vazifalari

Shahsiy kompyuterlarning inson ish faoliyatiga keng kirib kelishida elektron jadvalning ham o‘z o‘rni bor. Hozirgi kunda turli hil korhonalarda elektron jadval yordamida harajatu-daromadlarni; fermer–dehqon xo‘jaliklarida esa yerga beriladigan o‘g‘it miqdori va sifatini hisob-kitob qilinayotganligini ko‘rish mumkin. Loyiha tashkilotlaridan bo‘lajak loyihaning turli ko‘rsatkichlarini hisoblashda; qurilish tashkilotlarida qurulish ishlariga sarflanadigan harajatlari, qurilish materiallari bilan bog‘liq masalalarini hal qilishda ham elektron jadvaldan foydaniladi. Elektron jadval bilan bog‘liq bu kabi misollarni ko‘plab keltirish mumkin.

Xo‘sh, elektron jadvalning bu kabi keng qo‘llanilishiga sabab nima? Buni quyidagi masalani hal qilish bilan tushinib olamiz.
Masala. Bozorda 1 kg olma 8 so‘m; 1 kg uzum 12,35 so‘m; 1 kg anor 24,25 so‘m ekanligi ma’lum. Agar xaridor 2 kg olma, 2,5 kg uzum va 3 kg anor olgan bo‘lsa, har bir mevaga qancha va hammasi bo‘lib necha so‘m xarajat qildi? Natija quydagi jadval ko‘rinishida ifodalansin:

Tartib raqami	Meva nomi	1 kg ning narhi	Xarid qilingan miqdori	Xarajat
1 2 3	Olma Uzum Anor	8.00 12.35 24.25	2 2.5 3	B C D
	Jami			E

Albatta, mazkur masalani hal qilish uchun biror dasturlash tilida dastur tuzish mumkin. Ammo boshlang‘ich qiymatlar o‘zgarib tursa, dasturda ham o‘zgartirish kiritish lozim bo‘ladi, bu hol esa masalani hal qilishni qiyinlashtiradi. Ko‘rinib turubdiki, masalani hal qilish ikki qisimdan iborat:

1. 
   hisob-kitobni bajarish.
   
2. 
   jadval tuzish.
   

Berilgan masalada mevalar soni yoki talab qilingan shartlar o‘zgarsa, tuzilgan dasturni qayta ishlashga to‘g‘ri kelar edi, bu hol ish sur’atining pasayishiga olib keladi. Elektron jadval yordamida bu masala ancha oson hal qilinadi.

Elektron jadval turli vazifalarni bajaruvchi dasturlar sistemasidir. Uning yordamida nafaqat jadvallar tuzishgina, balki turli hisob-kitoblarni amalga oshirish, berilgan algoritm asosida masalalarni hal qilish, jadvaldagi qiymatlar bo‘yicha turli shakllar yasash va bosmaga chiqarish ishlarini baja­rish mumkin.
Dastlabki elektron jadval VisiCalc nomi bilan o‘tgan asrning 80- yillari boshlarida yaratilgan bo‘lsa, hozirgi paytda turli kompyuter va turli sistemalarda ishlay oladigan ko‘plab elektron jadvallar: SuperCalc, Multiplan, Framework, Simphony, Works, Master, EXCEL va hokazolar ishlab chiqarilgan va muvaffaqiyat bilan qo‘llanilmoqda.
Elektron jadval imkoniyatlarini o‘rganish uchun hozirda Respublikamiz maktablarida keng tarqalgan shaxsiy kompyuterlardan IBM PC uchun ishlab chiqarilgan SuperCalc sistemasi bilan yaqindan tanishamiz.