Vazirlar mahkamasi huzuridagi toshkent islom universiteti xodjayeva m. S

Foydalanuvchi interfeysi.
OS tomonidan beriladigan interfeys turli toifa 
odamlarga EHM bilan muloqatni o’ng’ay qilishga qaratilgan. Foydalanuvchi 
uchun buyruqlar tili mavjud bo’lib, uning eng soddasi menyudir. Murakkab 
tizimlarda OS muloqatning bir nechta turi bo’lishi mumkin. Mutaxassis 
bo’lmagan foydalanuvchilarga EHM ishlash uchun sodda buyruqlar tili yaratiladi. 
Mutaxassis programma tuzuvchilar uchun masalalarni boshqarish tili deb 
nomlanuvchi kuchli va murakkab til mavjud. Bundan tashqari operatorlar uchun 
maxsus tillar mavjud bo’lib, ular bu orqali masalalar bajarilishini to’xtatish, 
holatini aniqlashi va tashqi ta’sirlarni boshqarishlari mumkin. 
OS va foydalanuvchi interfeysini qo’llash uchun OS standart servis 
programmalariga ega bo’lishi kerak. Masalan, ShEHM da klaviaturadan o’qish, 
malumotlarni 
ekranga 
chiqarish 
programmalari, 
murakkab 
EЩMlarda 
masofadagi terminal ishini taminlash, chop qilish qurilmasini boshqarish, lokal 
tarmoq va EHM lar o’rtasidagi bog’lanishni taminlash programmalari. 
Operatsion 
qamrov.
OSning 
eng 
muhim 
vazifalaridan 
biri-
foydalanuvchilar masalalarining operatsion qamrovini ta’minlashdir. Bu 
ta’minlash bir qancha servis programmalardan iborat bo’lib, ular topshiriq 
(masalani) yechish jarayonida foydalaniladi va foydalanuvchi talabiga muvofiq 
mashina resurslarini ajratish va boshqarishni taminlaydi. 
OSning mashinaga bog’liq xususiyatlari 
OSning asosiy (muhim) vazifalaridan biri EHM resurslarini boshqarishdir. 
Aksariyat resurslar bevosita apparat qurilmalariga, ya’ni operativ xotira, o’qish-
yozish qurilmalari, markaziy protsessorga bog’liqdir. Shundan kelib chiqib aytish 
mumkinki, OS ko’p funktsiyalari bevosita EHM arxitekturasi bilan aniqlanadi.
 
OSdan foydalanish rejimlari: 
Bir programmali rejim va kvant rejim mavjud. Kvant rejimda EHMdan 1 
nechta foydalanuvchi foydalanadi, har bir foydalanuvchiga kvant vaqt ajratiladi. 
Kvant sekundning kichik ulushi. Protsessor kvant vaqt ichida 1 ta masala bilan 
shug’ullanadi . Agar uni ishlab ulgurmasa masalani navbatga qo’yib, keyingi 
kvant vaqt ichida boshqa masala bilan shug’ullanadi. Agar masalani ishlab 
tugatsa, uni navbatdan chiqarib tashlaydi.

---

10 
Ma'lumki, operatsion sistema hisoblash tizimlarida hisoblash protsesslarini 
boshqarish funktsiyasini bajaradi. Hisoblash tizimlari resurslarini turli hisoblash 
jarayonlari o'rtasida taqsimlaydi va shunday dasturiy muhit hosil qiladiki, unda 
foydalanuvchining amaliy dasturlari bajariladi. Mana shu muhitni operasion 
muhit deb ataymiz. Endi, har qanday dastur o'zining boshlang'ich ma'lumotlariga 
ega. Mana shu ma'lumotlar qayta ishlanish natijasida ma'lum bir hisoblash 
natijasiga ega bo'linadi. Ko'pgina hollarda boshlang'ich ma'lumotlar operativ 
xotiraga tashqi qurilmalar yordamida tushadi. Xuddi shuningdek, hisoblash 
natijalari ham tashqi qurilmalarga chiqarilishi kerak. Tizimli dasturlashtirish 
taraqqiyoti va tizimli dasturlash ta'minoti amaliyotda keng uchraydigan 
operatsiyalar va ular uchun mos keluvchi dasturiy modullarni yangi 
yaratilayotgan dasturlarda foydalanishdan iborat. 
SHKning dasturli ta'minoti tarkibi uning muhim funktsional tavsifi 
hisoblanadi.