Vazirlar mahkamasi huzuridagi toshkent islom universiteti xodjayeva m. S

 
 
 
 
2-Rasm
 
Mavzu bo'yicha savollar 
1.Operasion sistema tushunchasi. 
Dasturiy ta’minot 
Tizimlar 
Tashxislash va 
nazorat vositalari 
Operatsion tizim 
Tizimli dasturlar 
Dasturlash tillari 
Translyatorlar 
Amaliy dasturlar 
Amaliy dasturlar 
paketi 
Standart dasturlar 
kutubxonasi 
Noyob dasturlar 

---

13 
2.Operasion sistemalarning asosiy funksiyalariga nimalar kiradi? 
3.Operasion sistema funksiyasi. 
4.Kompyuter programmasi deb nimaga aytiladi? 
5.Tizim programmalariga nimalar kiradi? 
Foydalanish uchun adabiyotlar. 
1. 
Finogenov K.G. Samouchitel po sistemnim funksiyam MS DOS 
M:MAIK:1993. 
2. A.V.Gordeyev, A.YU.Molchanov Sistemnoye programmnoye obespecheniye. 
Uchebnik. Sankt-Peterburg,Moskva.Xarkov.Minsk. 2001
 
 
 
 
Protsessorning arxitekturasi 
 
Reja: 
Operativ xotira yacheykalari, registr razryadlari, protsessorga 
ulangan simlar yo'li, prosessorning takt chastotasi 
Tayanch iboralar: 
Registrlar, protsessor arxitekturasi, shina, adresli shina, 
berilganlar shinasi, takt chastota 
Kompyuterlarda ma'lumotlarni saqlashning bir necha vositalari mavjud. Eng 
tez saqlash vositalaridan biri –bu mikrosxemalarga yozishdir. Bunday xotira 
operativ xotiradir. Operativ xotira yacheykalardan iborat. har bir yacheykada bir 
bayt ma'lumot saqlanishi mumkin. Shuningdek, har bir yacheykaning o'z adresi 
bor bo'lib, buni yacheykaning nomeri deb ham tushunish mumkin, ya'ni adresli 
yacheyka. 
Protsessornig qurilishi operativ xotiraning qurilishiga o'xshashdir. Protsessor 
ham yacheykalardan tashkil topgan. Protsessor yacheykalarida ma'lumotlar 
saqlanmaydi, balki qayta ishlanadi. Protsessorning yacheykalarini registrlar deb 
ham ataladi. Ma'lumki protsessorlarning turli xillari mavjud bo'lib, har bir model 
o'zining registrlariga ega. Registrlar sakkiz razryadli- bu registrlar 8 bitga 
joylashadi, ya'ni bir bayt joy egallaydi. Agar registr o'n olti razryadli bo'lsa, unda 
ikki bayt joylashadi. O'zaro bog'langan juft baytni so'z deb aytamiz. 32-razryadli 
registrga 4 bayt joylashadi. 
Protessorlarning turli registrlari turli ko'rsatmalardan iborat. Umumiy 
registrlar ma'lumotlar ustida operatsiyalar bajarish uchun ishlatiladi. (baytlar, 
so'zlar va ikkilik so'zlar). Adresli registrlar xotiradagi ma'lumotlarni adreslarni 
prosessor topishi uchun xizmat qiladi. Prosessorlarni o'zaro tekshirish uchun 
maxsus registrlar mavjud. Bayroqchalar registri ma'lum bir holatlarda yoqilishi va 
o'chirilishi uchun xizmat qiladi. Har bir prosessor tipi o'zining registriga ega va 
xar bir registr ma'lum bir vazifani bajaradi. Protsessor registrlarining va ularning 
ko'rsatmalari protsessor arxitekturasi deyiladi. Protsessor qanchalik murakkab 

---

14 
bo'lsa, 
uning 
arxitekturasi 
shuncha 
murakkab 
bo'ladi. 
Zamonaviy 
kompyuterlarning protsessorlari bir necha o'nlab registrlardan iborat. 
Protsessorga ikkita simlar yo'li ulangan- ularni 
shina 
deb yuritiladi. Ulardan 
biri –adresli shina bo'lib, u protsessorni operativ xotiraga yuklaydi. Shinada 
yo'laklar qancha ko'p bo'lsa, shuncha ko'p xotira yacheykasi protsessorga ulanishi 
mumkin. 
Ikkinchi shinani berilganlar shinasi deyiladi. Undan protsessor registriga 
xotira yacheykalaridagi ma'lumotlar o'tadi. Agar shina 16 ta yo'lakdan iborat 
bo'lsa, u holda prosessor 1 martaga 2 bayt oladi. Pentium protsessorlari 64-
razryadli berilganlar shinasi bilan ishlaydi va u bir martaga 8 bayt egallaydi. 
Berilganlar shinasi ikki yo'nalishlidir: unda protsessor nafaqat xotiradan ma'lumot 
oladi, balki, qayta ishlangan ma'lumotlar natijalarini vaqtincha saqlash uchun 
orqaga xotiraga jo'natadi. 
Adresga 
mo'ljallangan
shina
Berilganlar shinasi