Varieties hand out notes uzb

 
2.5.1
-rasm.
Yerni presslanib qolish holati 
 
Tuproqqa juda chuqur ishlov beruvchi og‘ir texnikalardan foydalanish tavsiya 
qilinmaydi.
 
Tuproqning yuza qatlamiga ishlov berish tavsiya qilinadi (2.5.2-rasm) 

---

84 
Bog‘ yuzasini oraliq ekin bilan nazoratga olish 
Imkoni bor anorzorlarda bog‘ yuzasini oraliq ekinlar yordamida nazoratga 
olish samarali dehqonchilik amaliyoti talablaridan biridir. Anorzorlardagi oraliq 
ekinlar quyidagi vazifalarni o‘taydi:
• 
Dukkakli ekinlardan foydalanish tuproqni azotga boyitadi.
• 
Tuproq tarkibini yaxshilash orqali zararkunanda hasharot va kasalliklarning 
oldini olish, tuproqda mikroorganizmlar faoliyati uchun qulay sharoitlar yaratish va 
tuproq yuza qatlamida zararkunanda hasharotlarga qarshi kurashish;
 
2.5.2-rasm.
Tuproqning yuza qatlamiga ishlov berish tavsiya qilinadi
 
• 
Tuproq erroziyasining oldini olish va uning unumdor qatlamini asrash;
• 
Tuproqning suv o‘tkazuvchanligi va zarur foydali elementlarni o‘zida ushlab 
turish imkoniyatini yaxshilash;
• 
Begona zararkunanda o‘tlarni daraxtlar bilan raqobatlashishiga yo‘l 
qo‘ymaslik. 
Anorzorlarda oraliq ekinlar va mulchadan tabiiy ozuqa vazifasida 
foydalaniladi. Bunday holatda oraliq ekinlar o‘rib (maydalanib) tuproq yuzasiga 
mulcha sifatida to‘shaladi. Quruq mavsumlarda mulcha suv yo‘qotilishini oldini 
olishga yordam beradi va tuproqni organik moddalar bilan boyitadi (mexanik 

---

85 
ishlovga nisbatan samaraliroq). Quruq mavsumlarda yong‘inlarga sabab bo‘lishi, 
mulchaning kamchiliklaridan birdir. 
Oraliq ekin tanlanayotganda quyidagi talablarga e’tibor berish kerak:
• 
Oraliq ekin sifatida tanlanayotgan o‘simlikning ozuqa va suvga bo‘lgan talabi 
va biologik vegetativ hayot davri.
• 
Tanlangan ekinning tuproq tarkibiga ta’siri (sayoz yoki chuqur ildiz ortishi).
• 
Tanlangan ekinning tuproqqa foydasi.
• 
Tanlangan ekinning zararkunanda xasharot va kasalliklarga chidamliligi.
• 
Tanlangan ekinning quruq mavsumlarda yonuvchanligi.
• 
Tanlangan ekinning mexanik ishlovga bo‘lgan talabi (o‘rish, mulchalash va 
hokazo).
Oraliq ekin sifatida mahalliy sharoitda yaxshi o‘suvchi o‘simlik turlarini 
tanlanishi maqsadga muvofiq, chunki ular mahalliy ob-havo va tuproq sharoitlariga 
moslashuvchan bo‘ladi (2.5.3-rasm).