Vaqt : Talabalar soni: Ma’ruza rejasi

Biotsenozdagi 
mikroorganizimlarning 
o’zaro 
munosabatlarini 
tiplari
. 
Mikroorganizimlar bir-birlari bilan o’ta kuchli raqobatda yashaydi. Mikroorganizimlarning 
biotsenozda o’zaro yashash munosabatlari simbioz ko’rinishlarda bo’lishi mumkin. 
Simbioz ( yunon
. symbiosis- birga yashamoq) mikroorganizimlarning uzoq yillar ma’lum 
muhitlarda birga hayot kechirishi bo’lib, xo’jayin hujayrasidan tashqarida yashasa ektosimbioz: 
hujayra ichida hayot kechirsa endosimbioz deb ataladi. Ektosimbiozni tipik vakillariga ichak 
bakteriyalari ( E. Coli, Bacteroides va bosh.)misol bo’la oladi. Endosimbioz vakillariga esa 
plazmiidlar, proviruslar, profaglar kiradi. Tabiyi sharoitda simbiozni bir qancha formalari uchraydi. 
Mutalizm – 
(lot. mutuus, o’zaro) simbiozda yashovchi mikroorganizimlar o’zaro foyda 
keltirib yashashlari mumkin. Masalan ichakni normal mikroflorasi, odam uchun foyda kelьtiradi 
(modalar almashuvinida, vitaminlar sintezlarida va bosh.), shu bilan bir qatorda bu 
mikroorganizimlarni doimo muhitning noqulay sharoitlaridan (qurib qolishdan, ekstremal 
temperaturadan) ximoyalanib va oziqli muhitlar yetarli bo’lishini organizim ta’minlab turadi. 
Kommensalizim –
simbioz formasi bo’lib, muhitda yashovchi mikroorganizmlardan biri 
foyda ko’radi, lekin ikkinchi gurux bakteriyalarga ziyon keltirmaydi.Tipik kommensal mikroblarga 
ichak tayoqchasi, laktobakteriyalarni kiritish mumkin. Lekin ko’pchilik kommensal bakteriyalar 
shartli patogenlar ham bo’lishi mumkin, ya’niy ma’lum xolatlarda kasallik keltirib chiqarishi 
mumkin. 
Parazitizm
- antagonistik simbioz formasi bo’lib, bir gurux bakteriyalar boshqa organizimlar 
hisobiga yashab (tekinho’r), unga ziyon yetkazishi (yunon. para, oldida,+ sitos,ovqat) tushiniladi. 
Parazit bakteriyalar ho’jayin organizimiga kirib kasallik keltirib chiqarishi mumkin, shuning uchun 
bularni patogen mikroorganizimlar ham deb ataladi. Parazitlarni hujayra ichida yashovchi (viruslar, 
xlomidiyalar, rikketsiyalar) va hujayradan tashqarida yashovchi ( kshpchilik bakteriya, 
zamburug’lar) formalari bo’lishi mumkin. Ba’zi bakteriyalar yashash sharoitiga qarab parazit tipida 
yoki saprofit bo’lib yashashi kuzatiladi. Bunday bakteriyalarni