Вапаев Рустамнинг

4. Акмеология ва унинг мохияти
Акмеология (юнонча аcме - топ, logos - ўқитиш) - шахснинг individual ривожланишининг енг юқори босқичи ва унга еришиш билан боғлиқ механизмларни ўрганадиган ривожланиш психологиясининг бир бўлими. Акмеология фанлараро фан сифатида табиий, гуманитар ва ижтимоий фанларнинг бирлашмасида пайдо бўлди. Акмеологияни ўрганиш марказида инсон камолотининг енг юқори босқичи – "акме" га еришиш бўйича фаолиятни амалга оширувчи вояга етган (30-50 ёш) субъект мавжуд."АКМЕ" - бу шахсий, касбий ва ижодий жиҳатдан етук шахснинг тўлов қобилиятининг ўзига хос хусусияти бўлиб, у инсоннинг қандай мавқега еришганлигини кўрсатади: у инсон, мутахассис, турмуш ўртоғи, ота-она, фуқаро ва бошқалар. Акмеология фан сифатида нафақат "акме" га еришиш учун мос келадиган механизмларни аниқлайди, балки ёш одамнинг хатти-ҳаракати моделини ишлаб чиқади (хусусан, болалик ва ўсмирлик даврида), бу унга имкон қадар "акме" га имкон қадар яқин бўлишга имкон беради. "Аcме" нинг хусусиятлари динамик ва ўзгарувчан, бироқ инсоннинг ўз-ўзини ривожлантириш ва ўз-ўзини тарбиялашга бўлган еҳтиёжи ҳамда бу еҳтиёжни қондириш учун ҳаракатларни амалга ошириш доимо муҳим кўрсаткич ҳисобланади. Ижодий фаолият камолотга еришишга енг кўп ҳисса қўшади, шунинг учун ҳозирги кунда касбий ривожланишнинг барча босқичларида катталарнинг ижодий етукликка еришиш намуналарини ўрганадиган ижодий акмеология ғояларини оммалаштириш мавжуд.
Психология 18-20 йилни назарда тутадиган ёш даражаси сифатида катталикни белгилайди, individual хусусиятлар бутун тананинг ҳолатини қабул қилади ва ҳар бир нормага нисбатан алоҳида organ, шахсий хусусиятлар учун-воқеликнинг турли жиҳатларига, шу жумладан, ўзига нисбатан инсоний муносабатларни шакллантиради ва субектив хусусиятлар учун-инсоннинг барча фазилатлари амалга оширишга боғлиқ унинг professional фаолияти.
Томонидан" аcме " касбий фаолиятда назарда тутилган
олинган натижалар бўйича изчил муваффақиятли, юқори даражада
мутахассис фаолиятининг мазмунини ташкил етувчи муаммоларни ечиш
муайян соҳада.
"Аcме" нинг ютуғи кўпчиликнинг ўзаро таъсири натижасидир
инсон ҳаётидаги объектив ва субъектив шарт-шароит ва ҳолатлар. Қобилият, қобилият, жисмоний ва руҳий саломатлик мумкин субектив омиллар сифатида қаралиши ва тарбия шарт-шароитлари, ўқитиш, таълим сифати ва бошқалар. бунинг объектив омиллари сифатида жараён. Бундан ташқари, "аcме" жуда тушунчаси, шунингдек, унинг жараёни ютуқлар, кўпроқ даражада аниқ касбий фаолиятга боғлиқ. Аcмеологй агар касб томонидан Аcме каталоглаштириш учун тушган еди, агар фақат тавсифловчи фан бўларди. Акмеология ўз ривожланишининг бошидан бошлаб юқори синф мутахассисларини шакллантириш стратегияси ва технологияларини ишлаб чиқди инсон фаолиятининг турли соҳалари.
Ижтимоий кесишган жойда янги парадигма сифатида пайдо бўлган,
техник, гуманитар ва табиий фанлар, акмеология имкон берувчи optimal омиллар ва шароитларни аниқлаш муаммоларини ҳал вояга етмаган шахс, шахс ва субъект сифатида вужудга келиши учун фаолият, яъни унинг "акме" сига еришиш(биринчи навбатда касбий фаолиятда).
Юқорида қайд етилган барча фанларнинг ўзаро алоқасида замонавий акмеология ривожланишда давом етмоқда. Акмеологиянинг ривожланиши билан шартланган инсоннинг яхлит образини ўрганиш зарурияти, жумладан, исшакллантириш, шакллантириш ва нақш жараёнини қуйидаги унинг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, унинг вояга етганлиги босқичида инсон ривожланишининг олдинги ёш босқичларида шахсий тарихи. Ушбу тадқиқот ушбу шарт-шароитларни таҳлил қилиш имконини беради уни юксак қилиб шакллантиришни ёқлайдисинф касбий, инсон камолотининг барча жиҳатларини ҳисобга олган ҳолда.
Шахс камолотининг барча томонлари: жисмоний, ақлий, шахсий, етуклик фаолият субъекти сифатида ўзаро боғланган, лекин инсон бир вақтнинг ўзида барча чўққиларга етмайди. Бундан ташқари, ҳаётнинг турли соҳаларида "аcме" га еришиш тезлиги ўзгариши мумкин катта. Sport ютуқлари "аcме" аро муносабатлар етуклик билан мос келмаслиги мумкин, ва илмий чўққилари
ютуқлар ҳар доим ҳам саломатлик чўққисига чиқмайди ва ҳоказо.
Табиийки, инсоннинг ривожланиши кўп жиҳатдан боғлиқ бажараётганда ўзига хос ҳолатлар катта ёки кичик жамиятларнинг аъзоси сифатида ва, албатта, бу ҳолатларга жавоб сифатида ўз ҳаракатларидан. Бироқ, ривожланиш катталар, асосан, унинг бачадонда ривожланиш, онтогенезнинг турли даврларида, қайси онтогенетик ривожланишнинг ҳар бир даврида унинг саломатлиги пайдо бўлади, бу қадриятлар унинг ҳаракатларини, билиш, мулоқот қилиш ва ишлаш тажрибасини аниқлайдиган ўз қадриятларига айланади ҳаётда даромад ва у танлаган professional фаолиятида ўзини қандай тушунади.
Шу нуқтаи назардан акмеология педагогика билан чамбарчас боғлиқ булиб, мураккаб вазифаларни ҳал қилиш билан боғлиқ екан унинг ҳаёт йўли босқичларида ҳар бир инсон ривожланиш хусусиятлари, яъни, қайси ривожланиш чўққилари, қайси" миcроаcме " у керак унинг буюк "АCМЕ"бўлиб ўтиши учун еришиш. Кичик аcмес бор инсон маcроаcме ҳамда ҳарбингерс.
Шундай қилиб, амалий акмеологиянинг педагогик, бошқарув, сиёсий, ҳарбий, тиббий ва ҳоказо турлари ҳақида гапириш мумкин.
Педагогик талқинда акмеология, маълумки, инсоннинг вояга етиш босқичида ривожланиши ва бу ривожланишда табиий мавжудот (шахс) сифатида, шахс сифатида ва фаолият субъекти сифатида (асосан, касб-ҳунар сифатида) енг юқори даражага етишини ўрганувчи фандир.
Ҳар бир инсон ноёб шахс, ҳар биримиз бор ўз чўққиси, ўз Olympus, ва ҳар бир kishi ўз йўлида бунинг учун интилади: кимдир тез унинг Olympus учун ечиб, кимдир " унинг тутди тошли йўллар". Ва ҳар бир инсон, шунинг учун, бир "Олимпия", ҳар бир kishi ўзини яратиш учун унинг интилиш езгу бўлади − Шу билан бирга, бўлиши мумкин, бошқа масалалар ҳам бор акмеология педагогик фойдаланиш мувофиқ ҳал. Булар онтогенезнинг ҳар бир босқичида зарур ва етарли ҳаётий шароитни ўрганиш, бола, ўсмир, йигитнинг ривожланишини чўққига чиқишга имкон бериш, типик
ҳар бир ёш учун. Бу ўсиб бораётган инсон учун мақбул бўлган таълим воситалари тизимини аниқлаш бўлиб, ривожланиш чўққисидан бир ёш босқичида еришилган ривожланиш чўққисига ўтиш кейинги босқичига хос
онтогенез рўй беришига ишонч ҳосил қилади.
Ҳаётда ҳам шундай бўлиши мумкин бўлган ҳолатлар а
инсон ўз тараққиётининг бир босқичида тушиб қолган, унинг ривожланишидаги енг юқори даражага етиши учун ноқулай бўлиб чиқади, бу еса шароит бошқача бўлса, унга мумкин бўлади. Кейин аcмеологй, педагогика билан ҳамкорликда, керак ривожлантиришда уначеленед optimum ўрнини қоплаш йўлларини аниқлаш
а бола, ўсмир, уларнинг ҳаётининг олдинги сегментида бир йигит йўл, махсус тарбиявий таъсирларни боғлаш орқали ва бутунлай ўзига хос ўз фаолиятини бошлаш ( ўқувчи, талаба), унинг олдинги сегментида унда пайдо бўлган ривожланиш оғишини тузатиш учун ҳаёт йўли.
Биз муҳим ёдда тутиш бўлса, individual ўзига хос ҳолатлар кейинги ривожланиш учун ноқулай вазиятларнинг бирлашиши ўсиб бораётган шахс, кейин бунинг салбий оқибатлари даражаси ривожланиш камроқ ёки чуқур бўлиши мумкин. Мисол учун, давлат соғлиқни сақлаш (ўқувчи, талаба) кейин у чалинган бир касаллик normal тикланиши мумкин, ва, еҳтимол, унинг танасининг баъзи тизими ва қайтарилмас бузилади. Кейин еса унинг individual "аcме" га ютуғи чиқариб ташланади, бу, албатта, келажакда ўз йўлини кўплаб касбларга ёпади. Ёки боланинг ахлоқий ва маънавий соҳасини ривожлантириш учун ноқулай шароитлар таъсири остида у салбий кундалик мотивацияни аниқлайдиган псевдо-қадриятларни шакллантириши мумкин унинг ҳаракатлари ва умуман хатти-ҳаракатлари (ўзгаларга нисбатан ҳурмацизлик одамлар ва уларга нисбатан муносабат манипуляция, куфр объектлари сифатида барқарор характер хислатига айланган ҳар бир инсоннинг ҳаёт йўлида муқаррар турган қийинчиликларга қарши тура олмаслик).
Буларнинг барчаси унинг давомида шахс ривожланишидаги четга чиқиш турлари ёш шахс ҳаётининг мактабгача ва мактаб йилларида шаклланиши. Улар ўз шахси таркибига шу қадар чуқур кира оладики, замонавий педагогикада мавжуд бўлган таълим воситалари уларга барҳам бериш учун камлик қилади ва унинг шахсий" акме " вояга етганида амалга ошмайди.
У юқори ва фаолият мавзуси сифатида, юқори даражали professional, катталар каби, агар тайёрланмаган бўлса юқори мотивацион учун мактаб психологик замин унинг ўзи танлайдиган муайян меҳнат турига жалб етилиши унинг мутахассислиги, чунки уларсиз қобилиятларни ривожлантириш, унга имкон бериш бўлмайди умумбашариятга туҳфа бўладиган бундай қилиқлар маданият.
Бундан ташқари, акмеология ва педагогика кўп сонли нуқталарга ега таъминлаш билан боғлиқ муаммоларни ҳал етишда саъй-ҳаракатларни яқинлаштириш-инсон ривожланишининг optimal турига кўра, у ёш босқичи- "вояга".Ва биринчи бундай муаммо чора-тадбирлар мажмуини ишлаб чиқиш ҳисобланади бу соғлом турмуш тарзини олиб бориш ва optimal даражада ишлашингизни сақлаб қолиш учун барқарор муносабатни қўллаб-кувватлайди (ва агар у мавжуд бўлмаса, яратади). Бу еса уқитувчиларнинг касбий психологик-педагогик малакасини ошириш муаммоларидандир.
Юқорида келтирилган масалани ечиш усулларидан бири қиймат ориентирларини тубдан ўзгартиришдир инсон. Бу унинг ҳаёт мазмунини янги мазмун билан тўлдириш, одамларга, биринчи навбатда, унинг таркибига кирганларга муносабатини ўзгартириш демакдир унинг бевосита муҳити, ўзига бўлган муносабатини қайта қуриш, унинг учун асосий бўлган фаолиятга, табиатга бўш вақт тўлдириш. Ва бу борада , катталар коррексион педагогикаси инсонни нафақат professional, балки енг аввало инсон сифатида такомиллаштириши мумкин. Табиийки, бу коррексион педагогикани янада такомиллаштиришни талаб етади катталар, ўз-ўзини тарбиялаш ва шахснинг ўз-ўзини ривожлантириш нафақат бошлаш қаратилган, балки уларнинг йўналтириш қадрият йўналишлари мазмунли ўзгариб бораётган ўша катталарнинг бевосита муҳитини маънавий-ахлоқий такомиллаштиришнинг самарали чора-тадбирларини ишлаб чиқишга қаратилган саъй-харакатла,унинг чўққисига, унинг техник-иқтисодий еришиш учун.
Уларнинг позициялари аниқ педагогика дан мумкин яна бир муаммо, аcмеологй билан marketing ҳамкорлик таърифи ва куз ҳаёт вазиятлар таснифи, бу ривожланиш инқироз олиб сизнинг ривожлантиришда бир катталар бор, ва екстремал ҳолатларда тангликни жалб вояга етган ва маънавий соғлом инсон ва касб-ҳунар сифатида олий синф Педагогиканинг кўпгина муаммолари бўлиши мумкинлиги ҳақида тўхталсак акмеологик позициялардан муваффақиятли ҳал қилинди, кейин савол туғилади педагогиканинг ривожланиши учун қандай акмеология бера олади ёки нима ва акмеология педагогикани қандай бойитиши мумкин.
Аcмеология мураккаб фан бўлгани учун, ҳозирги кунга келиб у катта миқдордаги маълумотларни жамлаган ва умумлаштирган феноменология, нақшлар ва ҳаракат механизмларини шахсий ривожланиш емас, балки профессионалликнинг турли соҳаларида professional емас фаолият, бу натижалар, шубҳасиз, қизиқиш уйғотмоқда педагогикага. Акмеологларнинг назарий асослашга қаратилган ишлари ва яратиш учун, шунингдек усулларини амалда қўллаш учун кўпроқ ёки камроқ аҳамиятга ега - чуқурлик, кенглик, таъсир давомийлиги ва бошқалар. - инсоннинг ўз касбий вазифаларини бажаришининг қуйи даражасидан илгарилаб кетиши бошқасига-олий, ижодкор, новатор, устозга айланишгача.
Бу ва бошқа кўплаб муаммоларни ҳал қилиш аллақачон олиб келди
юқорида қайд етилганидек, педагогик акмеологиянинг акмеология тараққиётида янги ўзига хос йўналиш сифатида пайдо бўлишига.
Педагогик акмеология-еришиш йўллари фани ўқитувчи ишидаги профессионализм ва компетентлик.
Касб-ҳунар таълимининг замонавий тизимида акмеологик ёндашув мустаҳкамланишини таъминлаш касбий мотивация, ижодий салоҳиятни рўёбга чиқаришни рағбатлантириш, ўқитувчининг касбий фаолиятида муваффақиятга еришиш учун шахсий ресурсларни аниқлаш ва улардан унумли фойдаланиш.
Педагогик акмеология ҳар қандай янги фан каби ривожлана олмайди
муваффақиятли кўпроқ ёки камроқ аниқ концептуал аппарати ҳолда.
Бироқ бугунги кунга келиб педагогик акмеология ягона концепция ишлаб чиқилди, чунки ишлаётган мутахассислар ушбу билим соҳаси турли табиат ва мазмунга ега аввалги илмий-педагогик тажриба, педагогик акмеологияда улар ишлаб чиққан ғояларнинг йўналишига табиий таъсир кўрсатади.
Бизнингча, педагогик акмеология тушунчасини шакллантириш учун қуйидаги таркибий қисмларга асосланиш мақсадга мувофиқ:
индивидуалликнинг акмеологик тушунчаси;
педагогик маҳоратнинг акмеологик тушунчаси;
саломатликнинг акмеологик тушунчаси;
амалий воситалар;
акмеологик ёрдам;
аcмеологиcал маслаҳат.
Индивидуаллик-инсон тараққиётининг енг юқори ideal босқичи бўлиб, унинг шахс, шахс, фаолият субъекти ва individual хусусиятлари тўғри сифатида хусусиятларини ўз ичига олади. Инсоннинг ўзига хос индивидуаллигини, касбий фаолиятида ўзлигини англаши муҳим, чунки унинг учун унинг ҳақиқий, ноёб, умумбашарий, ажралмас, саҳиҳ ҳолатига яқинлашиш
моҳияти.
Инсоннинг индивидуаллигининг ривожланиши ривожланиши билан мумкин
табиий салоҳиятининг барча томонлари. Ҳар бир инсон бор физиологик, ақлий, маънавий салоҳият ҳамда саломатлик ва ижодкорлик салоҳияти ва уни такомиллаштириш йўллари. Ушбу потенсиалларни аниқлаш ва ривожлантириш асосида, чўққиларнинг ютуғи асосан олдиндан тахмин қилинади у томонидан амалга оширилган ҳаракатларнинг ҳақиқатлари, хулқ-атвор реакциялари ва ҳолатлари.
Педагогик маҳоратни мажмуада кўриб чиқиш мумкин педагогик мукаммалликнинг бошқа белгилари билан (педагогик санъат, профессионализм ва ўқитувчи шахси хусусиятларининг ифодаланиши). Педагогик маҳорат спо бор - ўқитувчининг ўз борлиғи ва унинг индивидуаллиги салоҳиятининг техник-иқтисодий асослилиги ҳамда "акме"га еришиш учун кўтарилиш шарти.
Инсон саломатлиги тамойиллари асосида кўриб чиқилиши лозим
шахс умумлашган потенсиалининг техник-иқтисодий асосланиши (шахс, шахс, фаолият субъекти, индивидуаллик). Аcмеологиcал
инсон саломатлигини тушуниш уни маърифат ва таълим билан бирлаштиради. Шу билан бирга, унинг биологик, психологик, педагогик ва тиббий жиҳатлар саломатлик хусусиятларига сингдирилади. Саломатликнинг акмеологик тушунчаси унинг конструктивлиги ва динамиклигини назарда тутади: саломатликни жисмоний, ақлий, ахлоқий ва бошқа даражаларда сақлаш ва мустаҳкамлаш.
Амалий воситалар акмеологик лойиҳалаш, техник хизмат кўрсатиш ва консалтинг усуллари. Акмеологик дизайн individual иш учун ишлатилади,
ҳаёт, хулқ-атвор ёки professional такомиллаштириш стратегиясини аниқлаш билан боғлиқ.
Акмеологик ёрдам турли ташкилий-педагогик фаолиятни таъминлашда қўлланилади.
Акмеологик маслаҳат-ўқитувчилар билан касбий фаолиятнинг ўз чўққиларига еришишга ёрдам бериш билан боғлиқ individual иш, педагогик
кўникма, ўз-ўзини тушунишни шакллантириш ва амалга ошириш ва бошқалар.
Акмеология нуқтаи назаридан профессионализм-"акме" томон ҳаракатланаётган ўз-ўзини ривожлантираётган шахснинг мулки, ёки
касбда маҳорат чўққиси. Акмеология фан сифатида касбий ривожланишнинг асосий ёндашувларини, шунингдек, шахсий такомиллаштириш ва ўз-ўзини такомиллаштиришнинг муваффақиятини, ўз-ўзини англашнинг тўлиқлигини белгилайдиган омиллар, шарт-шароитлар, механизмларни ўрганади касбда ва умуман ҳаётда.
Назарий асосларини ўрганиш ва ўз-ўзини билим, ўз-ўзини тартибга солиш ва ўз-ўзини амалга ошириш акмеологик технологияларни амалий ривожлантириш шароитида зарур бўлган ўқитувчининг юқори касбий маҳоратига еришиш стратегияси ва тактикасини аниқлашга ёрдам беради
Тўғрисида таълим соҳасининг global ривожланиши, шунингдек, касбий ва шахсий жараённи лойиҳалаштиришда тажриба орттириш натижасида касбий ўсиш ва еришиш жараёнида ўз-ўзини ривожлантириш профессионализм.
Педагогнинг педагогик маҳорати ва касбий ўқитувчи шахсининг integral хусусиятлари. Ўқитувчи ҳал қилиши керак бўлган педагогик вазифалар ҳар доим ностандарт ва кўп функсияли. Педагогик фаолият кўпларни ўз ичига олади фаолиятнинг турли турлари ва соҳаларидан: ўқитиш, ривожлантириш, тарбиялаш, диагностик, коррексион, маслаҳат, бошқарув, ташкилий, рефлектор ва бошқалар. Мутахассислар тайёрлаш ва малакасини оширишни такомиллаштириш шахснинг юксакликка онгли равишда кўтарилиши билан боғлиқ компетентлик ва касбий маҳорат даражаси. Бу янги ва истиқболли илм-фан фойдаланиш билан мумкин бўлади - педагогик аcмеологий.
Педагогик акмеологиянинг Марказий тушунчаларидан бири ўқитувчи профессионализми тушунчасидир. Деб фараз қилиб, ўқитувчи шахсининг ажралмас характеристикаси деб тушунилади у professional фаолиятнинг бир неча турларига егалик қилади ва бу ўқитувчи ўқувчиларни ўқитиш ва тарбиялашнинг касбий педагогик вазифаларини самарали ҳал етишни таъминловчи касбий муҳим психологик сифатларнинг бирлашмасига ега.
A. K. Маркованинг сўзларига кўра, professional педагогга еҳтиёж бор
бир қатор мезонларга жавоб бериш, шу жумладан:
мақсад мезонлари: ўқув фаолиятининг самарадорлиги (унинг асосий турлари − ўқитувчи ишини ўргатиш, ривожлантириш, тарбиялаш ва қўллаб − қувватлаш-диагностик, коррексион, маслаҳат, организаторискалар, ўз-ўзини тарбиялаш ва бошқалар.);
субектив мезонлар: барқарор педагогик йўналганлик (касбда қолишга интилиш), қадр-қимматини англаш ўқитувчилик касбининг йўналишлари, ўзингизга нисбатан ижобий муносабат касбий, ишни қондириш;
процессуал мезонлар: ўқитувчининг ўз ishida ижтимоий мақбул, гуманистик йўналтирилган усул ва технологиялардан фойдаланиши;
самарали мезонлар: педагогик натижаларга еришиш
жамият томонидан талаб қилинадиган ишлар (тарбияланувчиларнинг ўз тайёргарлигини таъминловчи шахс сифатларини шакллантириш
тез ўзгарувчан жамиятда ҳаёт).
Ўқитувчининг касбий маҳорати даражалари педагогик ишнинг юқори кўрсаткичларига унинг ҳаракат босқичлари, босқичларини ифодалайди:
касбни егаллаш даражаси, унга мослашиш, бирламчи ўқитувчининг меъёрларни ўзлаштириши, зарур методлар, технологиялар;
илғор педагогик тажрибанинг енг яхши намуналарини яхши даражада бажаришдек педагогик маҳорат даражаси
касбда тўпланган; касбда мавжуд бўлган тарбияланувчиларга individual ёндашиш методларини егаллаш, усуллари
билимларни узатишнинг; шахсга йўналтирилган таълимни амалга ошириш ва бошқалар.;
ўқитувчининг касб-ҳунарда ўз-ўзини долзарблаштириш даражаси, онги
ўқитувчилик касбининг ўз шахсини ривожлантириш имкониятлари, касб орқали ўз-ўзини ривожлантириш, ўз ижобий фазилатларини онгли равишда мустаҳкамлаш ва салбий томонларини юмшатиш, individual фаолият услубини мустаҳкамлаш;
педагогик ижодкорлик даражаси шахсий ижодий ҳисса орқали ўз касбининг педагогик тажрибасини бойитиш, муаллифлик таклифларини киритиш сифатида, бухгалтерия жараёнини ташкил етишнинг алоҳида вазифалари, методлари, воситалари, усуллари, шакллари,
ва ўқитиш ва тарбиянинг янги усулларини яратиш.
Ўқитувчининг юқори даражадаги касбий маҳоратига еришиш табиийки, ўқитувчи шахсининг жавоб берадиган individual психологик хусусиятларининг умумийлигини белгиловчи махсус педагогик қобилиятларга ега бўлиши зарур бу педагогик фаолият талаблари ва бу фаолиятни ўзлаштиришда муваффақиятни белгилайди.
Табиийки, махсус педагогик қобилиятлар инсоннинг умумий қобилиятлари билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, улар билимларни ўзлаштиришда нисбий қулайлик ва унумдорлик ва педагогик маҳоратни амалга ошириш.
Педагогик қобилиятлар билан педагогик маҳоратнинг фарқи шундаки, педагогик қобилиятлар шахс хусусиятлари бўлиб, педагогик маҳоратнинг алоҳида актлари юксак шахс томонидан амалга ошириладиган педагогик фаолият даражаси.
Педагогик қобилиятлар гуруҳига аввало қуйидагилар киради: педагогик кузатиш; педагогик тасаввур; характер хислати сифатида талабчанлик; педагогик такт; ташкилотчилик қобилияти; нутқнинг соддалиги, аниқлиги ва ишонувчанлиги.
Педагогик кузатиш-ўқитувчининг қобилияти муҳим, характерли, ҳатто нозик хусусиятларини эътибор беринг.
Педагогик такт-ўқитувчининг тамойилга амал қилиши фаолиятнинг турли соҳаларида тарбияланувчилар билан мулоқотда бўладиган чора-тадбирлар, талабанинг шахсий лаёқатига ҳимоя муносабатининг енг яхши вариантини танлаш имконияти.