Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi

Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi
 
.
594 
o‘sishni rag‘batlantirishi kerak edi. Shu maqsadda bir necha bor qayta 
moliyalashtirish stavkasi pasaytirildi va oxirgi yillarda o‘zining minimal darajasiga 
yetdi, ya’ni 2004 yil 1% va 2009 yil 0,86% bo‘ldi. Foiz stavkalarining 
pasaytirilishi real sektorni kreditlash miqdorini oshirdi va bu o‘z navbatida 
sanoatda ishlab chiqarishning o‘sishiga olib keldi. Soliqlarni pasaytirish choralari 
ham ko‘rib chiqildi. Bunday sharoitda dollarni devalvatsiyalash qiyinchilik 
tug‘dirmadi. 
AQSh iqtisodiyotiga kirib keluvchi investitsiyalar xajmi kamaydi. Qayta 
moliyalashtirish stavkasining pasayishi natijasida amerika valyutasiga bo‘lgan 
talab kamaydi. Bundan tashqari o‘sha vaqtda yevroga a’zo mamlakatlar 
vakillarining o‘z valyutalarini dollarga nisbatan kursini oshirish kerakligini 
ta’kidlashdi. Uzoq vaqt yevro pasayganidan so‘ng Yevropa uchun uning 
dinamikasini o‘zgartirish muhim hisoblangan. AQShda retsessiyadan chiqish vaqti 
yevro kursi o‘sishni boshlagan paytga to‘g‘ri keldi. 
Shuni aytish mumkinki dollar kursining tushishi pul-kredit va fiskal siyosat 
natijasida yuz berdi, chunki bunday vaziyatda kuchsiz dollar amerika iqtisodiyoti 
uchun foydali hisoblangan. Bu maqsadlarga erishish uchun turli yo‘llardan 
foydalanildi. Iqtisodiy omillardan tashqari psixologik omillardan, ya’ni moliya 
bozori ishtirokchilari kutishidan foydalanildi. Bunga 2004 yil fevral oyida jahon 
moliya bozorining obro‘li kishilaridan biri AQSh FRT boshlig‘i Grinspenning 
chiqishida “dollar kursining pasayishi AQSh iqtisodiyotiga qisman va jahon 
iqtisodiyotiga butunlay salbiy ta’sir qilmaydi” degan nutqini misol qilishimiz 
mumkin. Valyuta bozori bu chiqishni amerika hukumati kelajakda milliy valyuta 
kursini pasaytirish siyosatini davom ettiradi deb qabul qilishdi. Dollarni 
qadrsizlantirish siyosati AQSh iqtisodiyoti uchun yo‘qotishdan ko‘ra ko‘proq 
ustunlik beradi. Chunki amerika iqtisodiyoti kuchli bo‘lganligi sababli investitsiya 
sohasidagi va milliy valyutaga ishonch borasidagi yo‘qotishlarni uzoq kelajakda 
qaytarib olish imkoniyatiga ega. Shuning uchun amerika hukumati o‘rta muddatli 
kelajakda AQSh iqtisodiyotiga xorijiy investorlar qiziqishining pasayishiga 
qaramay dollar kursini pasaytirish siyosatidan foydalanish mumkin deb 
hisoblashdi. 
Amerika hukumatining dollarni pasaytirishga qaratilgan siyosatiga qaramay 
dollar kursi faqat yevro va britaniya funtiga nisbatan qadrsizlandi. Amerika 
valyutasi kursining yaponiya yenasi va xitoy yuaniga nisbatan o‘zgarishi 
boshqacha tus oldi. 
2002-2004 yillar davomida AQSh dollari qiymatining yevro va funtga 
nisbatan pasayishi kuzatilayotgan paytda Yaponiya Banki yena kursini dollarga 
nisbatan barqarorlashishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun doimiy ravishda 
intervensiyadan foydalanishdi. 2003 yilning o‘zida Yaponiya Banki tomonidan 150 
mlrd.doll. miqdoridagi amerika dollari xarid qilindi. 2004 yil birinchi oyida dollar 
kursining yevro va funtga nisbatan yuqori darajada pasayishi kuzatilganda bank 
tomonidan bir oyda 50 mlrd.doll. sotib olindi. 

---