Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi

Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi
 
.
592 
1999 yil naqd pulsiz shakldagi yevro muomalaga kiritildi. Tashkil etilgan 
Yevropa markaziy banki hozirda yagona pul-kredit siyosatini amalga oshiruvchi, 
yevropa pul belgilarini muomalaga chiqaruvchi organga aylandi: u yevroni 
dollarga va boshqa valyutalarga nisbatan kursini, yevrokreditlar bo‘yicha foiz 
stavkasini, Yevropa qimmatli qog‘ozlarini sotish va sotib olish shartlarini 
belgilaydi. 
2002 
yildan 
boshlab 
hamma 
schetlar rasmiy kurs bo‘yicha yevroga 
konvertatsiyalandi. Shu vaqtdan boshlab 
oldingi milliy pul birliklari o‘rnini 
egallovchi yangi yevro banknotalari va 
tangalari muomalaga kiritildi. Yana yarim 
yildan so‘ng yevro banknota va tangalari 
yevroga a’zo bo‘lgan mamlakatlarda 
qonuniy to‘lov vositasiga aylandi. 
Muomalaga 
yevroning 
kiritilishi 
bilan 
a’zo 
mamlakatlarga 
ma’lum 
vazifalar yuklatildi. Ushbu valyuta yevro 
zonasi ichidagi tashqi iqtisodiy faoliyat 
bo‘yicha operatsiyalarni osonlashtirishi kerak edi. Yevroga a’zo bo‘lmagan boshqa 
mamlakatlarda ham kelajakda o‘zlarining tashqi savdo operatsiyalarini yagona 
yevropa valyutasida hisob kitob qilishi mumkinligi taxmin qilingan. Bu tadbirlar 
yangi yevropa valyutasi barqarorligiga hissa qo‘shishi va tashqi savdo 
operatsiyalarining katta qismi amalga oshiriladigan AQSh dollari bilan raqobatni 
yuzaga keltirishi kerak edi. 
Yevroni xalqaro hisob-kitoblarda, kredit munosabatlarida, moliya bozoridagi 
operatsiyalarda ishlatilishi uning mamlakat valyuta zahiralari tarkibida o‘z o‘rnini 
egallashiga olib keladi. Shu bilan birga dollarning xukmronligi kamayishi va 
boshqa valyuta tizimlariga o‘tish kutilgan. Hozirgi paytda mamlakatlar valyuta 
zahiralarida yevroning hissasi ko‘payib dollarniki kamaymoqda. 
Ushbu valyuta dastlab faqat naqd pulsiz hisob kitoblarda ishlatilishi yevro 
kursini asosiy jahon valyutalariga va birinchi navbatda AQSh dollariga nisbatan 
tushish tendensiyasi kuzatildi. Buning sababi yevro zonasiga kiruvchi 
mamlakatlarning rivojlanish darajasi turlicha hisoblanadi. Masalan Germaniya, 
Fransiya va Italiya yuqori rivojlangan va Portugaliya, Ispaniya kamroq rivojlangan 
mamlakatlar qatoriga kiradi. Bu mamlakatlar YaIM xajmi va aholi jon boshiga 
to‘g‘ri keluvchi YaIM miqdori darajasiga ko‘ra farqlanadi. Ushbu mamlakatlarda 
ish haqi darajasi, narx darajasi va inflyatsiya sur’atlari bo‘yicha ham katta farq 
mavjud. Bundan tashqari, yevro kursining tushish tendensiyasiga Yevroittifoq 
ichidagi va tashqarisidagi aholining ushbu valyutaga bo‘lgan ishonchsizligi ta’sir 
qildi. 
Ushbu omillar ta’sirida yevropa valyutasi qiymatining uzoq vaqt davomida 
tushishi muomalaga naqd yevro pullarning kiritilishi bilan to‘xtatildi. Naqd pulsiz 

---