Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

leges perfectae
деб аталган, 
leges minus quam 
perfectae 
санкциялари актларни бекор қилмай фақатгина жавобгарларни 
жазолашга қаратилган санкциялар деб аталган,
leges imperfectae
санкциялари эса қонунга хилоф иш қилган шахсларни жазолашга 
қаратилмаган санкциялар деб аталган. Қонунлар халқ мажлиси томонидан
эълон қилингандан сўнг барча Рим халқи учун мажбурий ҳисобланиб, улар 2 
турга бўлинган: 
Leges speciales ва privilegia
деб аталган қонунлар алоҳида 
гуруҳлар ёки шахслар ҳуқуқларини тартибга солган бўлса, махсус қонунлар 
орқали алоҳида олинган гуруҳларнинг ҳуқуқий ҳолати яхшиланган ёки 
камайтирилган.
Магистратлар эдиктлари
–
jus honorarium. 
Римнинг республика 
давридан ўтиб келган яна бир ҳуқуқ манбайини магистратлар (претор, курул 
эдиллари, провинция ҳукмдори)нинг эдиктлари ташкил қилди. Магистрат ўз 
мансаб вазифасини адо этишни бошлаши билан ўзи учун мажбурий бўлган 
фаолият дастури баён этилган эдикт қабул қилган. Улар орасида қандай 
шароитда суд ҳимояси берилиши тўғрисидаги кўрсатмадан иборат бўлган 
претор эдиктлари алоҳида аҳамиятга эгадир. 
Принципат даврида преторлар эдикт чиқариш ҳуқуқини сақлаб 
қолдилар, лекин преторларнинг мустақиллиги давлат ҳокимиятининг янги 
тузилишига тўғри келмай қолди. Сенатга бўйсунган преторлар ўз 
ташаббусларини йўқотдилар. Рим магистратлари Рим давлатининг 
фуқаролари ва бошқа аҳоли гуруҳларига оғзаки ёки ёзма равишда буйруқлар 
бериш ҳуқуқига эга эдилар. Эдиктлардаги ҳуқуқ нормалари кейинчалик
jus 
honorarium
ни ташкил қила бошлади. Алоҳида ҳуқуқ соҳаси сифатида 
шаклланган jus honorarium қадимги цивил ҳуқуқини тўлдирибгина қолмай, 
балки Рим давлатининг тобора ривожланиб бораётган муносабатларини 
тартибга сола бошлади. Ҳар бир масала бўйича ишни ҳал қилишда одиллик 
ва яхшилик ғоялари билан қуролланган ҳолда магистратлар ҳуқуқи – jus 
honorarium jus civileга хос бўлган қаттиққўллик ва расмиятчиликдан воз 
кечган эди. Бир хил муносабатлар jus honorarium ва jus strictum бўйича 
турлича тартибга солиниши туфайли Рим фуқаролари хоҳлаган ҳуқуқ 
тизими бўйича иш тутиш имкониятига эга эдилар. 
Рим магистратлари ва, айниқса, преторларнинг ҳуқуқ тизимини 
яратишдаги тобора ортиб бораётган роли шаклан ўз асосини йўқотди.

---

17 
Император Адриан ҳукм сурган пайтда юрист Сальвий Юлианга ўша 
пайтгача йиғилиб қолган барча претор эдиктларини умумлаштириб, қайта 
кўриб чиқиш ва тартибга келтириш топшириғи берилди (125-138 йй.).
Аввалги барча эдиктларнинг мазмуни мувофиқлаштирилди, бошқача қилиб 
айтганда, претор ҳуқуқининг кодификацияси –