Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Интернет сайтлар 
28.
 
Основы римского частного права / В. Б. Романовская, Э. Б. Курзенин. 
2000
http://law.edu.ru/doc/document.asp?docID=1136998&subID=100019595,1
00075628
 
29.
Учебник. Римское частное право 
http://uf.kgsu.ru/lib/doc.php?path=Kafedra%20TIGP/Rimskoe%20Pravo/Uche
bniki,%20posobiya,%20lekcii/Uchebnik.%20Rimskoe%20chastnoe%20pravo.d
oc.htm&name=%D3%F7%E5%E1%ED%E8%EA.%20%D0%E8%EC%F1%E
A%EE%E5%20%F7%E0%F1%F2%ED%EE%E5%20%EF%F0%E0%E2%EE
  
30.
Коптев А. В. Римское частное право Сборник задач и проверочных работ 
http://ancientrome.ru/publik/koptev/koptev12.html
 
31.
Конспект лекций по римскому частному праву
32.
 
http://www.edu-zone.net/show/158394.html
  
33.
курсовая римское частное право классического периода
http://www.referats.5-ka.ru/65/31370/1.html
  
34.
Краткий курс лекций 
http://www.neuch.ru/referat/29860.html
 
35.
Римское частное право 
http://rimpravo.ru/
  
36.
Римское право. Практикум. 
http://www.nsu.ru/classics/syllabi/prakticum.htm
  

---

100 
5-боб.
Рим ҳуқуқида мулк ҳуқуқи ва ашёвий ҳуқуқлар 
 
Рим юристлари ашёвий ҳуқуқ тушунчасини тўлиқ ишлаб чиқмаганлар.
Ҳуқуқнинг Гай институцийларидаги бўлинишига ва унга тўлиқ тўғри 
келадиган Юстиниан институцийларида ва дигестларидаги бўлинишига 
кўра, барча хусусий ҳуқуқ ашёга ва даъволарга тааллуқли бўлган ҳуқуққа 
бўлинган: omne autem jus, quo utimur, vel ad personas, vel ad res, vel 
actiones pertinet. Рим ҳуқуқи бўйича 
jus quod ad res pertinet 
– ашёга 
тааллуқли бўлган ҳуқуқ анча кенг маънога эга. Инсонлар ўртасидаги барча 
мулкий муносабатларни тартибга солувчи ҳуқуқ нормалари ана шу ҳуқуққа 
кирган. 
Jus quod ad res pertinet
тушунчасини инсонлар ўртасидаги турли хил 
мулкий муносабатлар нуқтаи назаридан таҳлил қилиш жараёнида классик 
юристлар бу ҳуқуқ нормаларининг бир қисми ҳуқуқ субъектларининг ҳаёти 
давомида рўй берадиган мулкий муносабатларни тартибга солса, бошқа 
қисми эса субъектнинг вафоти билан боғлиқ бўлган мулкий муносабатларни 
тартибга солган, деган фикрга келдилар. Шу тариқа, мулкий ҳуқуқ inter
vivos ҳаракатидаги ҳуқуқ нормалари ва mortis causa ҳаракатидаги ҳуқуқ 
нормалари гуруҳига бўлинган. Mortis causa ҳаракатидаги ҳуқуқ нормалари
мерос ҳуқуқи қоидалари hereditates et bonorum possessiones деб аталган.
Бошқа томондан, inter vivos ҳаракатидаги ҳуқуқ нормалари таркибида 2 
алоҳида гуруҳ: муайян шахсларга ўз манфаатлари йўлида бир қатор 
ашёлардан тўлиқ ёки қисман фойдаланиш ҳуқуқини берадиган ҳуқуқ 
нормалари ва муайян шахсларга бошқа шахслардан даромад келтирувчи 
бир қатор ҳаракатлар бажаришни талаб қилиш ҳуқуқини берувчи ҳуқуқ 
нормалари шаклланган.
Рим ҳуқуқи манбаларида 1-гуруҳ мулкий ҳуқуқлар
jura in re
ёки ашё 
ҳуқуқи деб аталган, 2-гуруҳ мулкий ҳуқуқлар – jura in persona ёки шахсга 
бўлган ҳуқуқлар деб аталган. Шу тариқа, Рим мулкий ҳуқуқ ёки inter
vivos ҳаракати билан jus quod ad res pertinet
доирасида ашёга бўлган ҳуқуқ
қоидалари мажбурият ҳуқуқи қоидаларидан ажратилган эди.
Ўша пайтдан бошлаб ашёга бўлган ҳуқуқлар ёки jura in re алоҳида
субъектларнинг ўз хоҳишига кўра бирон-бир ашёдан бевосита ва доимий 
фойдаланиш ҳуқуқларини ўрнатувчи қоидалар мажмуи сифатида 
белгиланган.
1-