Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

ager publicus
ва сотиб олинган – 
ager quastorius
дан ва шунингдек,
ager divisus et
adsignatus
– фуқароларга хусусий ер сифатида бўлиб берилган
майдонлардан иборат бўлган.
XII жадвал қонунлари бўйича кўчар ва кўчмас мулкни қўлга киритиш 
шартлари белгилаб берилган бўлиб, кўчар мулк учун – 1 йил, кўчмас мулк 
учун эса – 2 йил қилиб белгилаб берилган.
Res mancipi et res nec mancipi.
Цивил ҳуқуқи бўйича буюмларнинг 
асосий бўлиниши сифатида res mancipi et res nec mancipi империя 
давригача сақланиб қолди. 
Res mancipi
ашёлари деб, фақат Рим 
фуқароларигагина мумкин бўлган махсус шаклда (mancipatio, in jure
cessio) ҳуқуқий муомалага киритиладиган мулкка айтилган. Буларга 
хўжалик ишлаб чиқариши учун муҳим бўлган ашёлар ва кўчмас мулк
кирган: Италия ҳудудида жойлашган ерлар; бу ерларда қурилган уй-жойлар 
ва предиал сервитутлар; қуллар, қўшга қўшиладиган уй ҳайвонлари 
(қорамол, отлар ва эшаклар) кирган.
Res nec mancipi
деб эса, res mancipiга кирмаган қолган бошқа мулклар:
провинция ерлари, кўчар мулк, майда уй ҳайвонлари (қўй-эчки ва 
бошқалар) кирган. Res nec mancipi муомаласи Рим фуқаролари ва Рим 
давлатининг бошқа эркин фуқаролари учун умумий бўлган шаклларда 
амалга оширилган. 
Бўлинадиган ва бўлинмайдиган ашёлар.
Бўлинадиган ашё – 
res
divisibiles 
деб, бўлинганда ўз хоссаларини ва қийматини йўқотмайдиган 
ашёга айтилган: бу ашёнинг бир қисми ашёга хос бўлган хусусиятларни 
сақлаб қолган, масалан, 1 қоп гуруч, ундан 5 кило олинса ҳам у ўз 
қийматини йўқотмайди. 
Бўлинмайдиган буюм – 
res indivisibiles
деб эса, бўлинганда ўз
хусусиятларини ва қийматини йўқотадиган буюмга айтилган. Масалан,
чиройли ишланган кўза ёки ваза, уни синдирилса, у ўз хоссасини ҳам, 
қийматини ҳам йўқотган; рассом томонидан чизилган расм, уни бир неча 
қисмларга бўлинса, у ҳам ўз қийматини йўқотган. 
Ер майдонлари бўлинадиган ашёга кирган, унинг устидаги қурилмалар 
ҳам бўлиниши мумкин бўлган, фақат улар вертикал ҳолатда бўлинган. 
Бўлиш учун девор ва чегаралар хизмат қилган.
Ашёларнинг жисмоний бўлинишидан ташқари, шу ашёга бўлган ҳуқуқ 
ҳам ҳиссаларга бўлиниши мумкин бўлган. Мулкка бўлган ҳуқуқни бўлишда 
ҳуқуқ предметини ташкил қиладиган ашё бўлиниш ва бўлинмаслигидан 
келиб чиқилган. Агар буюм бўлинса, мулк эгаларига тенг ҳиссаларда унга 
бўлган ҳуқуқ ҳам бўлинган. Аммо буюм бўлинмаса, у мулк эгаларидан
биронтасига қолдирилган, бошқаларга эса пул компенсацияси берилган.