Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

§. 
Ашёлар 
 
Ашё тушунчаси.
Рим ҳуқуқи манбаларида буюм – 
res 
тушунчаси
бир қанча маъноларда ишлатилган. Буюм тушунчасига кенг маънода
моддий дунёда мавжуд бўлган барча нарсалар кирган, тор маънода эса 
буюм деб ҳуқуқий муносабатлар объекти бўла оладиган предметлар 
тушунилган. Мулкий муносабатлар объектига турли-туман буюмлар:
инсон эҳтиёжларини қондиришга хизмат қиладиган табиат қисмлари;
мулкий ҳуқуқ инсонларга қаратилган бўлган ҳолда инсонлар; инсонлар 

---

101 
фаолияти ва алоҳида ҳуқуқлар кирган. Буюмлар иқтисодий ва ҳуқуқий 
муомалада ўзининг хусусиятларига кўра бир неча гуруҳга бўлинган. 
Жисмоний ва жисмсиз ашёлар.
Жисмоний ёки қўл билан ушлаб 
бўладиган – 
res corporales
ва жисмсиз ёки қўл билан ушлаб бўлмайдиган
– 
res in corporales
буюмлар. 
«Баъзи буюмлар жисмоний, айримлари эса – жисмсиз. Жисмоний 
ашёлар – бу сезиларли, масалан, ер, инсон, кийим, олтин ёки кумуш ва 
бошқа бир қатор буюмлар. Жисмсиз буюмлар эса – сезиларсиз, масалан,
мерос, мевалардан фойдаланиш (узуфрукт), бирон-бир асосдан келиб 
чиқадиган мажбуриятлар. Бунда мерос мулки жисмоний ашёлардан иборат 
эканлиги, ердан олинадиган ҳосил, маълум мажбурият асосида олишимиз 
мумкин бўлган буюм ер, қул ва пул сингари жисмоний; мерос ҳуқуқининг 
айнан ўзи, узуфрукт ҳуқуқи ва мажбуриятга бўлган ҳуқуқ – жисмсиздир».
Шу тариқа, Гай буюмларни қўл билан ушлаб бўладиган, яъни қўл 
теккизганда буюмнинг мавжудлигига ишонч ҳосил қилинадиган буюмларга 
res corporales
ва қўл билан ушлаб бўлмайдиган, яъни қўл теккизганда
буюмнинг мавжудлигига ишонч ҳосил қилинмайдиган 
res incorporales
буюмларга бўлган. Бошқача қилиб айтганда, жисмоний буюмлар – жисмоний
дунёда ҳуқуқий кўрсатмалардан қатъий назар мавжуд бўлган буюмлар, 
жисмсиз буюмлар эса – ҳуқуқий кўрсатмаларга асосан инсонлар ўртасидаги 
муносабатларда мавжуд бўладиган буюмлардан иборат. Ҳар иккала турдаги 
буюмлар умумий хусусиятга, яъни мулкий муомалада қатнашиш хусусиятига 
эга бўлган.