Uzbekiston Respublikasi Oliy va urta maxsus ta'lim vazirligi

Teliobazidiomisetlar kenja sinfi - Teliobasidiomycetes 

 

    Teliobazidiomisetlarning  bazidiyalari  maxsus,  ozuqa  moddaga  boy 

bo„lgan  qishlovchi  maxsus  teliosporalardan  (xlamidosporalardan)  hosil 

bo„ladi.  Xlamidosporalar  bir  yoki  ko„p  hujayradan  iborat  bo„lishi  mumkin. 

Barcha vakillari obligat parazit holda hayot kechirib  ikkita tartibga bo„linadi.   

---

47 

 

       

     Qorakuyalar  tartibi  -  Uredinales.  Zang  zamburug„lari  singari 

qorakuyalar ham o„simliklarda obligat parazit holda hayot kechiradi. Ularning 

ham rivojlanish  

siklida  meva  tana  hosil  bo„lmaydi.  Zang  zamburug„lariga  nisbatan 

qorakuyalar  ko„proq  donli  o„simliklarning  boshog„ida  tarqalgan.  Aslida 

ularning  miseliylari  o„simlik  a‟zolarida  diffuziya  shaklida  joylashib 

(o„simlikning  barcha  to„qimalari  va  organlarini  qamrab)  boshog„igacha 

bo„lgan qismlarining hammasini egallaydi. Lekin qorakuya massasining hosil 

bo„lishi ko„pinchalik boshoqda amalga oshadi. Qorakuya massasi  miseliyning 

har  bir  hujayrasidan  hosil  bo„ladigan  xlamidospora  yoki  teliospora  deb 

ataluvchi,  zang  zamburug„larining  teliosporalariga  o„xshash  ozuqa  moddaga 

boy  va  qalin  qobiqli  qishlovchi  stadiyasi  hisoblanadi.  Faqat  qorakuya 

zamburug„larida  ushbu  sporalarni  qop-qora  rangdaligini  hisobga  olib 

"qorakuya sporalar" deb nomlanadi. Qorakuya massasi butun boshoqni yoki 

ayrim donlarni to„liq egallab olgan bo„ladi. Odatda qorakuya sporalari tuzilishi 

jihatidan  bir-biridan  keskin  farq  qiladi.  Ko„pinchalik  ular  dumaloq  shaklda 

bo„lib,  ustki  qismi  g„adir-budir  bo„ladi.  Ustki  qismining  noteks  bo„lishi  esa 

ularni  o„simliklar  ustida  o„rnashib  olishini  osonlashtiradi.  Qorakuya 

sporalarini tarqalishi va  o„simliklarni kasallantirishi har xil turlarda o„ziga xos 

amalga oshishini hisobga olib  3 xil tipga ajratiladi.

   

 

    Tarqalishi  bo„yicha  birinchi  tip  hisoblangan  bug‘doyning  tosh