Uygur, qaqauz, quzey

(Kumık xalk..., 2002) 
və s. başlıqlar altında an- 
tologiyalarda verilmiş nümunələrin böyük bir qismi türk xalqları 
folkloru üçün səciyyəvidir. Onların bir qismi yalnız qumuqlar 
yaşayan bölgələrdən toplandığına görə onları qumuq folkloru 
adlandırmaq olar. Hətta qumuq araşdırıcılarının topladıqları nü- 
munələr arasında fərqlər olduğu kimi, bölgü prinsipində də 
fərqlər vardır. A.K.Abdullatipov və A.M. Sultanmuratovdan 
fərqli olaraq, Abdulhakim Hacıyev yırları „igidlik eposu“, 
„igidlik-tarixi yırlar“, „tarixi yırlar“, „balladalar“, „qanna qazaq 
yırları“, „Sibir və tosnaq yırları“, „haşıq yırları“ kimi janrlara 
ayırır 
(Türkiye dışındakı..., 2002:21-107, 20-ci cild). 
A.K.Ab- 
dullatipov və A.M. Sultanmuratov „Anjili kız“ı igidlik eposuna 
daxil edirsə, Abdulhakim Hacıyev onların fıkri ilə razılaşmır,

---

„Javatnı yırı“nı igidlik eposuna daxil edir. Bu bir daha onu 
göstərir ki, araşdırıcıların müəyyənləşdirdikləri bölgülər, janrlar 
şərtidir. Qumuq folklorşünaslığındakı bu halı noqaylarda, qara- 
çay-malkarlarda və b. xalqlarda da görmək olar.
1.2. 
Qumuq folklor nümunələrində Şumer dastanının
izləri
Qumuqların çap etdirdikləri yırın bir qisminə, yəni bölgənin 
tarixi şəxsiyyətləri və hadisələri ilə bağlı olanlara başqa türk 
xalqlarında rast gəlinmir. Lakin bunlarda da qədim türk dastan, 
mif və nağıllarındakı ifadələrə, epitetlərə və başqa bədii təsvir 
vasitələrinə rast gəlmək olur. Araşdırıcılar bədii təsvir vasi- 
tələrinin oxşarlığına görə qumuqlardan toplanmış „Minküllünü 
yırı“nı qədim şumer (sumer) dastanı „Bilqamıs“la müqayisə 
edir və onu ən qədim qumuq folklor nümunəsi sayırlar. „Min- 
küllünü yırı“ belə başlayır:
Minküllü üyde tuvan, kırda ösqen,
-
Minküllü evdə doğulmuş, çöldə böyümüş,
Haray, bugün art elkesin çaç qeçqen,
-
Haray, bugün saçları çiyinlərinə tökülmüş, 
Tuvarlağa yirnik tük bitqen.
-
Davarlar kimi bədənini tük örtmüş,
Katın-kızlağa yimik çaç bitqen
-
Qadın-qızlar kimi saç bitirmiş 
Korkunçlu talalaqa köş tikqen,
-
Qorxunc talalarda köşk tikmiş,
Kaburqasın kıy qeçqen...
-
Qabırğasına tezek keçmiş