ЎҚув-услубий мажмуа

Маъруза № 5 
Қўл ва оёқдаги ампутация ва экзартикуляция. Бўғимдаги ва пайдаги операциялар. 
Ампутация - лотинча сўзидан келиб чиққан бўлиб, кесиб ташлайман, деган маънони 
билдиради. Қўл ва оёқнинг ампутацияси - қўл ва оёқнинг периферик қисмини маълум 
масофада кесиб олиб ташлашдир. Қўл ва оёқнинг дистал қисмини бўғим сатҳида олиб 
ташлаш – э
кзартикуляция 
деб аталади. Аммо, "Ампутация " атамаси ички аъзонинг 
переферик қисмини ёки улар бутунлай олиб ташланганда хам қўлланилади (тўғри ичак, 
бачадон, кўкрак бези ампутацнялари). 
К Ў Р С А Т М А Л А Р. 
Ампутация қилишга ҳаётий кўрсатмалар:
1. Оёқ – қўлнинг хавфли ўсмалари. 
2. Уларнинг йирик қисмлари гангреналари. 
3. Оёқ - қўлнинг шикастланиш туфайли узилиб кетиши. 
4. Микроблар генерализацияси. 
5. Интоксикация ва амилоидозлар оқибатида даво кор қилмайдиган ва бемор ҳаётига
хавф соладиган махаллий инфекцион жараён. 
6. Оғир шикастланишларда бирламчи (катта, кенг) жарохатлар, оёқ ва қўлнинг 
жонсизланиши ва иккиламчи (хавфли инфекцияли асоратлар, ишемияли гангреналар, 
тўхтатиб бўлмайдиган иккиламчи кон кетиш ва бошқалар) кўрсатмалар фарқланади. 
Ампутациялар бирламчи ва иккиламчи ампутацияларга бўлинади. Ҳаётий кўрсатмалар 
йўклигига қарамасдан, ампутациялар оёқ ва қўлдан мутлақо фойдаланиб бўлмаганда, бу 
аъзолар халақит берадиган, ортиқча, қўпол, бўлиб қолганда, тўғрилаб бўлмайдиган оёқ - қўл 
деформадияларида оёқ–қўл гангренаси ва бошкалар. 
Сурункали йирингли жараёнлар, деформациялар, фалажлар, узоқ давом этадиган 
остеомиеилитлар, кўп сонли анкилозлар, суяклар сили ва хавфли ўсмалар туфайли,
қилинадиган ампутацияларга кечиктирилган (муддати сурилган) ампутациялар дейилади. 
Такрорий ампутациялар, (Реампутациялар) ампутация қилинган оёқ ёки қўлнинг кесилган 

---

408 
жойи (чўлтоғи) оғриқли, шакли ўзгарган ва протез қўйишга яроқсиз бўлсагина бажарилади. 
Шунингдек, чўлтоқ охиридаги узоқ муддатда хам битмайдиган яралар (дори моддалари ҳам, 
операция ҳам ёрдам бера олмаганда), кесилган жой (чўлтоқ)нинг протез қўйишга тўсқинлик 
қиладиган трофик бузилишлари ва газли инфекциянинг зўрайиб авж олишида ҳам 
реампутация қилинади. Бирламчи ампутация - бемор даволаш муассасага олиб келадиган 
заҳоти ёки шикастланиш содир бўлгандан кейинги 24 соат ичида ўтказилади. Иккиламчи 
ампутация - анча кеч 7–8 кунда қилинади. Агарда бемор ҳаёти учун хавфли бўлган 
асоратларга, масалан, анаэроб инфекцияга олиб келгандагина ўтказилади.