Ўқув қўлланмасида керамика ва оловбардош материалларнинг таърифи ва хоссалари, ишлаб чиқариш технологик усуллари, жараёнлари, қуритиш, куйдириш, пишиш ҳақида маълумот берилган

Bir jinsli tayyor moddani qoliplash. Keramika va o’tga chidamli materiallar yarimquruqusul kukuni, plastikusul massaoi, shliker yoki eritma maxsus asbob va mashinalar yordamida qoliplab olinadi. 7—-12 % namlikka ega bo’lgan yarimquruq kukun bir yoki ikki tomonlama bir pog’onali yoxud ko’ppog’onali usullarda 20—40 MPa bosimda pres-slanadi. Presslash jarayoni tirsak dastali, friktsion, rotatsion va.gidravlik presslardabajariladi. 18—25 % nam-likka ega plastik massani presslash 1—2 MPa bosimda lentasimon yoki shtampovka presslarida amalga oshirila-di. Odatda massa press ichida shnek yordamida suriladi va zichlanadi.
MAVZU BUYICHA NAZORAT SAVOLLARI.
1.
2.
3.
4.
6-MAЬRUZA.
G’ISHTNI PLASTIK USULDA KOLIPLASH
USULLARI AVZALLIK KAMCHILIKLARI.
MAVZU REJASI.
1.
2.
3.
MAVZU BUYICHA NAZORAT SAVOLLARI.
1.
2.
3.
4.
7-MAЬRUZA.
G’ISHTNI YaRIM KURUK USULDA KOLIPLASH
AVZALLIK KAMCHILIKLARI.
MAVZU REJASI.
1.
2.
3.
MDH mamlakatlarida yarimquruq presslash sxemasi bo’yi-cha shamotli buyumlar tayyorlash texnologiyasi birinchi mar-ta 1930—1931 yillarda Voronej viloyatining Semiluki shahridagi va Novgorod viloyatining Borovichi shahridagi olovbardosh buyumlar ishlab chiqarish kombinatlarida jo-riy qilindi. Hozirgi kunda zavodlarimizda plastik usul bilan bir qatorda yarimquruq presslash sxemasidan foyda-lanib, pishiq, temperaturaning o’zgarishiga bardosh bera-digan, ko’rinishi, o’lchamlari va mikrostrukturasi bir xil bo’lgan yuqori sifatli mahsulotlar ishlab chiqarilmoqda.
Yarimquruq holda presslash usuli qo’llanganda qorish-maning namlik darajasi past bo’lishi lozim. SHunga ko’ra, soztuproq bilan oddiy shamotning yirik-maydaligi va aralashish darajasi muhim ahamiyatga ega. Qorishma nam-lik darajasining kam bo’lishligi, uni presslash jarayo-nida yuqori bosim bilan ishlashni talab qiladi. Odatda, mahsulot (jumladan, g’isht) GTK-630, SM-143 tipidagi maxsus presslarda 200 kg/sm² va bundan ham yuqori bo-simda presslanadi. Bunday presslarda bir yo’la to’rt dona g’isht, binobarin, bir soat mobaynida 8 tonna qorishma-dan 2400 dona g’isht quyish mumkin.
SHamot buyumlarini yarimquruq holda presslash sxema-si 9-rasmda keltirilgan.
Plastik presslash usulida (6- va 7- rasmlar) suv va yoqilg’i ko’proq sarf bo’ladi; bu usulda g’isht ishlab chiqarish texno-logik jarayoni quyidagi o’n to’rt operatsiyani o’z* ichiga oladi: 1) soztuproq, kaolin, qumtuproq va oddiy shamotni mayda-lash; 2) soztuproq yoki kaolin quritish; 3) soztuproq va boshqa komponentni tuyish; 4) elash; 5) tortish; 6) kompo-nentlarni quruq holida aralashtirish; 7) namlash va qorish; 8) qorishmani pishitish va uzunchoq zuvala qilish; 9) zuva-lani kesib bo’laklash; 10) xom g’ishtni qisman qayta press-lash; 11) quritish; 12) pishirish; 13) g’ishtlarni sortlarga ajratish va 14) taiyor g’ishtlarni omborga joylash.
Qorishmani pishitish va zuvala qilish texnologik jarayonining eng muhim operatsiyalaridan hisoblanadi; bu ishlar tasmali yotiq presslarda 10 kg/sm² gacha bosim ta’-sirida amalga oshiriladi. Pishitilgan uzunchoq zuvala (brus) kerakli o’lchamdagi bo’laklarga kesilib, ular yana pressga jo’natiladi. Bu qo’shimcha operatsiya 30—40 kg/sm² bosim ta’sirida amalga oshiriladi. Pressdan chiqqan xom g’ishtning sirti tekis, burchaklari to’g’ri bo’ladi.

Soztuproq,		Oddiy	shamot
kaolin		qumtuproq
Maydalash		Maydalash
1
Quritish
I		-
Tuyish		Tuyish