ЎҚув адабиёти овқатланиш

Катта ёшдаги одамнинг аминокислоталарга эҳтиёжи даражаси

Аминокислота	Даража, г/100 г.оқсил
	ишончли	оптимал
Валин*	1,8	5,0
Изолейцин*	1,8	4,0
Лейцин*	2,5	7,0
Лизин*	2,2	5,5
Метионин* + цистеин*	2,4	3,5
Треонин*	1,3	4,0
Триптофан*	0,65	1,0
Фениаланин* + тирозин*	2,5	6,0
Гистидин	–	1,5...2,0
Аланин	–	3,0
Аргинин	–	5,5
Аспарагин кислотаси	–	6,0
Глицин	–	3,0
Глутамат кислота	–	16,0
Пролин	–	5,0
Серин	–	3,0

Алмаштирилмас аминокислоталарнинг овқатдаги танқислиги ёки уларнинг оптимал нисбати организмдаги оқсиллар биосинтези сўндирилишига олиб келади, оқсилли метаболизмнинг динамик мувозанатини бузади ва ўз оқсилларининг компенсаторлаш мақсадидаги парчаланишини кучайтиради. Бу ҳужайралар метаболизмида чуқур ўзгаришларни ҳамда жиддий тузилмавий ва функционал бузилишларни юзага келтиради
Овқатланишдаги ҳайвон оқсилларининг асосий манбалари маҳаллий анъаналар ва географик жойлашувга боғлиқ равишда гўшт, сут маҳсулотлари, баъзи мамлакатларда эса денгиз маҳсулотлари бўлиши мумкин. Бошоқли донлар, дуккаклилар, камроқ даражада ёнғоқ ва уруғлар ўсимлик оқсилининг асосий манбаидир.
Оқсил биосинтези учун етарли миқдордаги алмаштирилмас аминокислоталарнинг тўлиқ тўплами мавжуд бўлган тўлақонли оқсил манбалари ҳайвон маҳсулотлари, яъни сут ва сут маҳсулотлари, тухум, гўшт ва гўшт маҳсулотлари, балиқ ва денгиз маҳсулотларидир. Ўсимликлардан олинадиган маҳсулотларда алмаштирилмас аминокислоталар танқислиги мавжуд бўлиб, бу организмнинг оқсилдан фойдаланиш имкониятларини пасайтиради. Шу билан бирга, оқсил аралаштирилган бўтқа истеъмол қилинганда, аминограммалар оптималлашуви юз беради ва маҳсулотларнинг озуқавий қиймати ошади. Ҳайвонлардан олинадиган ва ўсимлик оқсилларининг манбалари ҳар бир танавввулда шундай танланиши керакки, аминограммада аминокислоталар танқислиги бўлмасин. Аралаш овқатланишда бунга осонгина эришиш мумкин. Фақат ўсимлик маҳсулотларидан фойдаланганда (масалан, ашаддий вегетарианларда) рациондаги аминокислоталар таркибини алоҳида маҳсулотларни ҳар хиллаштириш шарти билан мақсадга йўналтирилган тарзда назарий жиҳатдан мувозанатлаштириш мумкин.
Шу тариқа, қандай маҳсулотлар овқатланишда аҳамиятли миқдордаги оқсил манбаи эканлиги, уларнинг қай бирларидаги оқсил оптимал сифат кўрсаткичлари – аминокислоталарнинг энг яхши мувозанатга эгалиги ва қайси маҳсулотлар бунда юқори калорияга эга эмаслигини билиш муҳим аҳамиятга эга (2.3, 2.4-жадваллар).