ЎҚув адабиёти овқатланиш

Углеводлар ва уларнинг овқатланишдаги аҳамияти

Углеводлар инсон овқатланишидаги асосий қувват етказиб берувчи макронутриентлар бўлиб, рационнинг умумий қувватий қийматининг 50...70% ини таъминлайди. Улар метаболизланганда, аэроб ҳамда анаэроб шароитларда ҳам бирдек, макроэргик бирикмалар ҳосил қилишга қодир. 1 г углеводнинг метаболизланиши натижасида организм 4 ккал. га тенг қувват олади. Углеводлар алмашинуви ёғлар ва оқсиллар алмашинуви билан жипс боғланган бўлиб, бу уларнинг ўзаро эврилишларини таъминлайди. Овқатланишда углеводларнинг ўртача етишмаслигида – тўпланган ёғлар, чуқур етишмаслигида (50 г/сут. дан камроқ) эса аминокислоталар (эркин, шунингдек, мушак оқсилларидаги) организмга керакли қувват олинишига элтувчи глюконеогенез жараёнига жалб этилади. Бунинг акси бўлган ҳолатда эса липонеогенез фаоллашади ва ортиқча углеводлардан ёғ кислоталари синтезланиб, захирага тўплана бошлайди.

Углеводлар асосий қувват функциялари билан бирга пластик алмашинувда ҳам иштирок этишади. Глюкоза ва унинг метаболитлари (сиал кислоталари, аминоқандлар) гликопротеидларнинг асосий таркибий қисмлари бўлиб, қондаги оқсилли бирикмаларнинг кўпчилиги (трансферрин, иммуноглобулинлар), бир қатор гормонлар, ферментлар, қон ивиши омиллари уларга тааллуқлидир. Гликопротеидлар, шунингдек, гликолипидлар оқсиллар ва липидлар билан бирга биомембраналарнинг тузилмавий ва функционал ташкил топишида иштирок этишади ва шу билан бирга нормал ҳужайравий ўсиш, табақали ўзгаришлар ва иммунитет учун ўта муҳим аҳамиятга эга бўлган гормонлар ва бошқа биологик фаол бирикмаларнинг ҳужайравий рецепция жараёнларида ва ҳужайравий ўзаро таъсирида етакчи ўрин тутади. Овқат углеводлари, шунингдек, гликогенлар ва триглицеридларни ҳосил қилувчилар ҳамдир; улар алмаштирилувчи аминокислоталарнинг углерод манбаи сифатида хизмат қилиб, коферментлар, нуклеин кислоталари, аденозинтрифосфор кислота (АТФ) ва бошқа биологик муҳим бирикмаларнинг тузилишида иштирок этишади. Углеводлар оксидланганида ёғ кислоталарини ҳосил қилувчи ацетилкоэнзим А оксидланишини кучайтириб, антикетоген таъсир кўрсатади.