|
ЁҒЛАРНИ МЕЪЁРЛАШТИРИШ
Овқат рационининг ёғли қисмини баҳолашда охирги вақтда жиддий ўзгаришлар кузатилмоқдаИнсон овқатланишида ўсимлик ёғларидан максимал даражада фойдаланишга бўлган интилиш уларнинг таркибига бўлган муносабат билан алмашинди Бунинг учун истеъмолчига етказиб бериш даврида ўсимлик ёғларида осонлик билан анчайин миқдорда ҳосил бўладиган пероксидлар ва бошқа салбий таъсир этувчи моддаларнинг организмга салбий таъсири ҳақидаги сўнгги текширув маълумотлари асос бўлиб хизмат қилдиБугунги кундаги маълумотларга кўра, овқат ёғларидаги ёғ кислоталарнинг нисбатлари қуйидагича бўлиши лозим: ЯТЁК – 10%, ТЁК – 30%, монотўйинган кислоталар – 60%.
Нисбатлашган овқатланишда 50% ҳайвон ёғлари, 30% ўсимлик ёғлари ва 20% маргарин ҳамда бошқа пазандалик ёғлари деб қаралиши мумкин Ўртача иқлимли минтақаларда барча етук ёшдаги меҳнатга лаёқатли аҳолини рационининг кундалик энергетик қийматини 33%и ёғ ҳиссасига тўғри келадиСовуқ иқлимли шароитларда солиштирма оғирлик ёғ калорияси 5-7%га ошишини, иссиқ иқлимли шароитларда унинг ўртача кўрсаткичдан 5-6 %га пасайиши каби ҳолатларни эътиборга олиш лозим бўлади.
КАРБОНСУВЛАРНИНГ МЕЪЁРЛАШТИРИЛИШИ
Замоноавий овқатланишда, карбонсувларнинг умумий чегараланишидан бошқа мезонлар уларнинг меъёрлаштирилиши тўғрисида назариялар яратилмаган. Шуни айтишимиз жоизки, катта одамларнинг кунлик овқат рациони тарикбида карбонсувларнинг миқдори 55%ни ташкил этиши керак. Бошқа карбонсувлар ва уалрнинг қийматига яқинларнинг нисбати қуйидагича бўлиши керак, крахмал –75%. шакар - 20%, пектинлар...
Организмнинг энергия сарфини аниқлаш организмнинг соғлом ҳаёт фаолиятини таъминлашда ривожланишнинг ҳар қандай даражасида аниқловчи бўлиб хизмат қиладиОрганизмнинг энергия сарфини ўрганиш кўп мақсадли йўналишга ва катта ижтимоий-гигиеник аҳамиятга эга, чунки алал оқибат алиментар асосли патология меҳнат лаёқатининг пасайишига ва инсон ҳаётининг давомийлиги қисқаришига олиб келадиЮқорида баён этилганлар билан боғлиқ ҳолда овқатланиш рационини тузишга бўлган гигиеник талабларнинг белгилари ва организмнинг энергия ҳамда озиқ-овқат моддаларига эҳтиёжини аниқлаш усуллари алоҳида аҳамият касб этади.
Нисбатлашган овқатланишни ташкиллаштириш бўйича амалий тадбирлар ташкилий жамоаларда бўлгани каби алоҳида шахсларда ҳам энергия сарфини аниқлашдан бошланади. Организмда энергия углевод, ёғ ва оқсил сингари овқат маҳсулотларининг биокимёвий жараёнлар натижасида ўзгаришидан ҳосил бўлади Инсон энергия сарфини иссиқлик ўлчови бирлиги бўлган килокалорияда ифодалаш қабул қилинган. Организмда энергия сарфлари бажарилган ишнинг тавсифига, маиший-яшаш шароитларига, атроф муҳитнинг иқлим шароитларига, қабул қилинадиган овқат таркибига, шунингдек организмнинг ўзига хос хусусиятларига (оғирлик, жинс, ёш, моддалар алмашинув жараёнининг фаоллиги) боғлиқ Бир сутка мобайнидаги инсон энергия сарфини турли усуллар билан аниқлаш мумкин: бевосита ва билвосита калориметрия усули (газ алмашинуви бўйича), спирография методи, овқат рационининг калориявийлиги ва динамик ҳолатдаги тана оғирлиги, шунингдек ҳисоблаб чиқиш усуллари ёрдамидаУшбу усулларнинг бир қанчаси билан талабалар нормаль(табиий) физиологияни ўрганиш даврида танишган эдилар (газ алмашинуви, спирография методи), бошқа усуллар эса махсус қўлланмаларда келтирилган Врач-гигиенистнинг амалий фаолиятида кўпроқ ҳолатларда энергия сарфини ҳисоб-китоб усулида аниқлашдан фойдаланишга тўғри келади.
Организмнинг кунлик қувват сарфи инсонларнинг ёшига, жинсига, бажарадиган ишига, яшаш шароитига ҳамда миллий хусусиятларига боғлиқ.
Организмнинг кунлик қувват сарфи 3 турдан иборат.
1. асосий модда алмашинувига кетган қувват сарфи
2. овқат хазм бўлиши билан боғлиқ бўлган қувват сарфи
3. турли фаолиятларга сарф бўлган қувват сарфи.
Шулардан асосий модда алмашинувига кетган қувват сарфи ва овқат хазм бўлиши билан боғлиқ бўлган қувват сарфи
Бошқариб бўлмайдиган қувват сарфи хисобланади.
Турли фаолиятларга кетган қувват сарфи бу бошқариб бўладиган қувват сарфи хисобланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
