ЎҚув адабиёти овқатланиш гигиенаси фани бўйича ўҚув қЎлланма профессор Г. И. Шайхова таҳрири остида

Анкета сўровнома Сўров ўлчов Ўлчов статистик Лаборатор Текширув олиб бориш Бюджет балансланган	Текширув усуллари
Биометрик физиологик биохимик клиник эпидемиологик анализ энергометрик

Энергетик аҳамияти Нутриентлар таркиби Балансланган Сўрилувчан Таомнинг органолептик хусусияти Тўйимлилик хусусияти Таомнинг тузилиши Эпидемик хавфсизлиги

О зуқавийлик

Овқатланиш фаолияти

Ташқи овқатланиш Ички овқатланиш

Озуқавий мослик

Овқатланишнинг етишмаслиги Ортиқча овқатланиш Рационнинг номутаносиблиги

Овқатланиш вақти Овқатланиш давомийлиги Овқатланишлар сони Овқатланишлар орасидаги интервал Таомни қабул қилиш кетма-кетлиги

О вқатланиш тартиби

Касалликлар

Алиментар Юқумли Ноюқумли

Овқаланиш хонасининг холати, микроиқлими, ҳамда шинамлиги

Овқатланиш шароити

Овқатланиш холатини яхшилаш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқиш


Баланс ва бюджет усуллари – кенг тарқалган усуллардан бўлиб, давлатнинг статистика органлари томонидан олиб бориладиган аҳоли овқатланишининг ижтимоий – иқтисодий асосларини ўрганади. Балансланган усули ёрдамида мамлакат, алоҳида вилоят, туман, шаҳар миқёсида йил давомида аҳоли томонидан истеъмол қилинган озиқ – овқат маҳсулотларининг ўртача миқдори динамикада кўрилади. Бюджет усули оила даромадларини тақсимлаш, хусусан овқатланиш учун сарфланган миқдорни тахлил қилиш имконини беради. Балансланган ва бюджет усуллари ёрдамида тўпланган маълумотлар мамлакатда озиқ-овқат маҳсулотларининг ишлаб чиқарилиши ва уларнинг тўғри тақсимланишига асос бўлади. Юқоридаги маълумотлар асосан аҳолини овқатланишини мутаносиблаштирувчи гигиенистлар учун муҳим хисобланади.
Мутаносиб овқатланиш инсон хаётини ўсиш ва ривожланиш саломатлик ва юқори меҳнат қобилиятини таъминловчи воситадир.
Одам мутаносиб яъни рационал овқатланиб туриши керак, бунда бир нечта талаблар бор:
1. Овқатлар миқдор жиҳатдан етарли, организм йўқотган қувватини қоплаши керак.
2. Овқат сифат жиҳатдан етарли организм эҳтиёжини қоплаши керак, яъни овқатда оқсиллар, ёғлар, карбон сувлар, витаминлар, минерал моддалар етарли бўлиши керак.
3. Овқатланиш тартибига риоя қилиш лозим, овқатни куннинг маълум бир қисмида ва вақтида истеъмол қилиш шарт (2.1.1-жадвал).
4. Овқатлар хилма-хил бўлиши керак. Овқат тайёрлашда соф ва сифатли сабзавотлардан кўпроқ ишлатилиш зарур.
5. Овқат рационимизда оқсиллар, витаминлар, минерал моддалар меъёрда бўлиши керак. Кунлик овқат қувватмандлигини 14 %и оқсил, 30 %и ёғ ва 56 %и углеводлар ҳисобига тўлдирилиши лозим.
6. Овқат рациони таркибида ҳайвон ва ўсимлик оқсиллари ва ёғлари нисбати мутаносиб бўлиши керак.


2.1.1-жадвал
Овқатланиш тартибига кўра овқат қувватмандлгини тақсимланиши

Овқатланиш вақти	Овқатнинг умумий қувватмандлигига нисбатан % ҳисобида
	Тўрт маҳалли овқатланиш	Уч маҳалли овқатланиш
Нонушта	25-30	30
Тушлик	40-45	45-50
Толма чойд	10-15	-
Кечки овқат	15-20	25-30