Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

VII BOB.
SANOATDA KADRLAR VA MEHNATGA HAQ TO`LASH
 
Reja: 
7.1. Kadrlar siyosati va uning sanoat taraqqiyotidagi roli. 
7.2. Kadrlar, ularning tarkibiy tuzilmasi. Kadrlar tanlash va uni joy-joyiga qo`yish. 
7.3. Xodimlar mehnatiga haq to`lashni tashkil etishning
asosiy tamoyillari. 
7.4. Tarif tizimi elementlari. 
7.5. Mehnatga haq to`lash shakllari.
Tayanch iboralar: 
kadrlar saloxiyati, mutaxassislik, ixtisoslik, malaka, tarif 
tizimi, tarif setkasi, tarif stavkasi, tarif malaka ma`lumotnomasi, ishbay ish haqi, 
vaqtbay ish haqi. 
 
7.1. Kadrlar siyosati va uning sanoat taraqqiyotidagi roli 
Sanoat taraqqiyotining muammolari umumiy majmuida uni xodimlar bilan 
ta`minlash masalasi, ularning manbalari, tayyorlash va qayta tayyorlash shakllarini 
hamda ulardan oqilona foydalanish masalalarini aniqlash alohida o`rin egallaydi. 
Ayniqsa, bozor iqtisodiyoti sharotida sanoat korxona (firma) larni kadrlar (xodim-
lar) bilan ta`minlash va ulardan oqilona foydalanish alohida ahamiyat kasb etadi.
 
Xodimlar (kadrlar) uzlarining bilimi va ilmi, mehnat malakasi, ishlab 
chiqarish tajribasi va ma`naviyati bilan ishlab chiqarish kuchlarining muhim unsuri 
hisoblanadi. Ular fan-texnika taraqqiyoti rivojining, mehnat unumdorligini 
oshirish, asosiy va aylanma fondlardan foydalanishni yaxshilash, mahsulot sifatini 
oshirishning va uning tannarxini pasaytirishning hamma sohalari, hamma 
tomonlarining samaradorligini belgilaydilar. 
Shu sababli ham «Hamma ishlarni kadrlar hal qiladi» - degan mashhur qoida 
hozirgi kunda ham aslo o`z dolzarbligini yo`qotgani yo`q. Aksincha bu asosiy fikr 
Respublika Prezidentining asarlari, ma`ruzalari va suhbatlarida qayta-qayta tilga 
olinmoqda.

---

93 
Zamonaviy 
korxonalar 
faoliyatida 
mehnat 
qurollari 
va 
mehnat 
predmetlaridan tashqari kadrlar ham katta ahamiyatiga ega. Aynan kadrlar ishlab 
chiqarishni boshqarib, joriy va istiqboldagi rejalashtirishni amalga oshiradilar 
hamda ishlab chiqarish vositalarini foydalanishga kiritadilar. Kadrlarning kasbiy 
malakasi qanchalik yuqori bo`lsa, korxonalarning iqtisodiy va ishlab chiqarish 
ko`rsatkichlari shunchalik yaxshi bo`ladi. 
Korxonaning «mehnat resurslari», «kadrlar», «personal» tushunchalarini, 
garchi ular o`rtasida ma`joziy ma`noda aytganda «xitoy devori» yo`q bo`lsa va ular 
kadrlar salohiyatini shakllantirish va ulardan foydalanishda bir xilda qo`llansada, 
bir-biridan farqlash lozim. Salohiyat (potentsial) tushunchasining o`zi lotin tilidan 
olingan bo`lib (potentia), imkoniyat, kuch-quvvat, yashirish imkoniyat ma`nosini 
anglatadi. Lug`at va qo`llanmalarda u mavjud va harakatga keltirilishi, ma`lum bir 
maqsadlarga erishish uchun foydalanish mumkin bo`lgan vosita, zahira, manba deb 
ko`rsatilgan.