Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

Aylanma mablag`larni yuklanish koeffitsienti 
aylanish koeffitsientiga 
teskari bo`lgan qiymatdir. U sotilgan har 1 so`m mahsulotga sarflangan aylanma 
mablag`larni tavsiflaydi hamda quyidagi formula asosida hisoblab topiladi: 
K
yu
 = S
a
 : R
m 
Bir marta aylanish davomiyligi
kunlarda o`lchanadi hamda shu davrdagi 
kunlar sonini aylanish koeffitsientiga nisbati orqali quyidagi formula asosida 
hisoblanadi: 

---

89 
T = D : K
a 
bu yerda: 
D
– shu davrdagi kunlar soni (360, 90). 
Aylanma mablag`larning to`liq aylanish muddati qanchalik kichik yoki bu 
aylanishlar soni qanchalik ko`p bo`lsa, aylanma mablag`lar shunchalik kam talab 
qilinadi va aksincha, aylanma mablag`lar qanchalik tez aylanishda bo`lsa, 
shunchalik samarali ishlatiladi. 
Bugungi kunda aylanma mablag`larda, ayniqsa, korxonalarning moddiy-
tovar boyliklarida band bo`lgan yirik miqdordagi pul mablag`lari ularning to`liq 
saqlanishiga e`tibor qaratish, ulardan maqsadlarga muvofiq va samarali foydala-
nish, shuningdek, ularning aylanishini tezlashtirishni talab qiladi. Korxonalar 
oldiga qo`yilgan vazifalarni bajarish quyidagilarni amalga oshirishni talab qiladi: 
✓
fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini keng qo`llash; 
✓
ishlab chiqarishning barcha jarayonlarida ilmiy jihatdan asoslangan 
norma va normativlar tizimini yaratish; 
✓
korxonalarni uzoq muddatli xo`jalik aloqalari yuritishga o`tkazish va 
kooperatsiya qilishni rivojlantirish; 
✓
mahsulotlar, moliyaviy, moddiy va kuch-quvvat resurslarining sifat 
balansini tuzish; 
✓
boshqarish tizimini tashkil etishning va rag`batlantirishning optimal 
shakllarini qo`llash. 
Aylanma mablag`larning aylanishini tezlashtirish uchun ko`rashda har bir 
korxona ularning ishlab chiqarish va muomalada bo`lish muddatini qisqartirishga 
erishishi zarur. Gap shundaki, aylanma mablag`larning muomala sohasida sekin 
harakatlanishi korxonaning bu vositalardan ishlab chiqarishda foydalanishda 
erishgan yutuqlarini yo`qqa chiqarishdan tashqari, ularning umumiy aylanishini 
ham sekinlashtirishi mumkin. Shu sababli tayyor mahsulotni iste`molchiga 
yetqazib berishni tezlashtirish yoki mahsulotni realizatsiya qilish muddatini 
qisqartirish ham aylanma mablag`larning aylanishini tezlashtirishning muhim yo`li 
hisoblanadi.

---

90 
Aylanma mablag`larning aylanishini tezlashtirish samarasi, ulardan foydala-
nishni yaxshilash tufayli kamroq iste`mol qilinishi yoki qisman ozod qilinishida 
aks etadi. Aylanma mablag`lar mutlaq yoki nisbiy ozod qilinishi mumkin.