304
XXII BOB.
MARKETING REJASI.
Reja:
22.1. Marketing rejasi- biznes rejaning muhim bo`limi va uning ahamiyati
22.2. Bozoni baholash va iste`molchilar talabining tub maqsadlarini aniqlash
22.3. Korxonaning ojiz va ustunliklarini, imkoniyat va xavf-xatarlarini aniqlash
22.4. Marketing strategiyasini ishlab chiqish.Korxonada marketing xizmati
Tayanch iboralar:
marketing, marketing strategiyasi, marketing turlari,
bozorning potentsial hajmi, marketing bosqichlari,
marketing xizmati, korxona,
marketing tadqiqotlari, marketing xizmati.
22.1. Marketing rejasi- biznes rejaning muhim bo`limi va uning ahamiyati
Marketing – bozor holatini asosli o`rganish va oldindan baholash bilan
tovarlarni ishlab chiqarish va sotishni tashkil o`tish hamda shu yo`sinda bozor
iqtisodiyotining muhim unsuri, marketing ishi maxsus marketing dasturlari orqali
amalga oshiriladi, ularda xaridorlarni va raqobatchilarni o`rganish asosida tovarlar
sifatini yaxshilash, tovar narxini o`zgartirish, reklama o`tkazish,
tovarga talabni
yaxshilash, tovarga talab chiqarish, tovarlarni o`z vaqtida yetkazib turish,
xaridorlarga ma`qul tushadigan xizmat ko`rsatish kabi chora-tadbirlari nazarda
tutiladi. Ishlab chiqarish marketing vositasida g`oyat tez o`zgarib turadigan bozor
talabiga moslashadi va samaraga erishadi. Tovar ishlab chiqaruvchilar marketing
tufayli bozor bilan uzviy bog`lanadilar. Ishlab chiqarish manbalarini bozor talab
tovarlar
yaratishga qaratadilar, sohibkorlik va tijorat ishlarini rejalashtiradi.
Marketing bir qancha muhim qoidalarga asoslanadi, tovar ishlab chiqarish talabi va
korxona imkoniyatlarini hisobga olish, xaridorning talab-ehtiyoji to`la qondirilishi,
bo`lg`usi talabni nazarda tutilishi; mo`ljallangan bozorda tovarlar aytilgan vaqtda
va belgilangan miqdorda otilish, yangi tovarlarni o`zlashtira borib korxonaning
uzoq davr mobaynida samarali ishlashga erishish, korxonaning
ishlab chiqarish
yo`nalishlari, tutgan yo`li bozor sharoitiga, xaridor talabiga moslashish bilan
305
cheklanmay, balki ishlab chiqarish samarasi ham yuqori bo`lishiga qaratilgan. Shu
sababli bozor iqtisodiyotini boshqarib turishda katta ahamiyatga ega. Marketing-
ning yuqoridagi qoidalariga asosan iqtisodiy reja, texnik, texnologik hamda ta`mi-
not, sotish bo`limlari funktsiyalari o`zgaradi. Garchand, korxonaning texnologik-
muhandislari resurslardan qanday foydalanish, bozorda erkin harakatlanish qonun-
qoidalarini bilsalarda, korxonada maxsus marketing
xizmatini tuzish hojati
tug`iladi. Bu xizmat bozor iqtisodiyotiga oid nafaqat axborot markazi, balki
korxonaning ishlab chiqarish ilmiy-texnik axborot markazi, balki korxonaning
ishlab chiqarish, ilmiy-texnik moliya siyosati uchun maslahat beruvchi bo`limdir.
Marketing bo`limi – yuqoridagi barcha qoidalarini amalga oshirish yo`lida
hormay-tolmay xizmat qiladigan korxona yuragidir.
Marketing bo`yicha korxonani boshqarish birmuncha murakkab,
chunki bu
ish katta hamda rejali hisoblarni, oldindan tayyorlangan kadrlarni, boshqaruv
funktsiya va uslublarni tubdan o`zgarishini talab etadi. Marketing kontseptsiyasi
faqat korxona xo`jalik mexanizmni tubdan qayta ko`rilgandagina amalga oshadi.
Aks holda korxona tez o`zgaruvchan bozor iqlimiga mos kela olmay, ko`p
masalada yutqazib qo`yishi mumkin va raqobatchilarga o`rnini berib qo`yishga
to`g`ri keladi. Bu foydaning katta qismini bekorga yo`qotishga olib keladi.
Faqat
kimda-kim ilmiy-texnika taraqqiyotiga basma-bas, xaridor talabiga mos tovarlar
ishlab chiqarsa foyda ko`radi.
Shu o`rinda mashhur amerikalik millioner Fordning quyidagi javoblari
o`rinli. Undan «Siz qanday qilib millioner bo`ldingiz?», deb so`raganlarida, u
shunday dedi: «Juda oddiy. Men avtomobillarimni bozorda boshqalarga nisbatan
arzon sotdim, ishchilarimga esa boshqalarga qaraganda ko`proq haq to`ladim».
Aftidan, u xonavayron bo`lishi kerak edi. Biroq, shu tariqa bozorni egalladi,
raqobatchilarni tislantirdi.
Tovar-pul munosabatlari shunday bebaho xususiyatga egaki, u jamiyatni o`z
ishi – boshqarish mexanizmi bilan qurollantiradi. Boshqariladigan bozor xo`jalik
faoliyatini
xaridor tomon burish, tashkiliy tuzilmalarni qayta qurish, korxona
maqsad va vazifalari, boshqaruv uslublarini o`zgartirishni taqozo etadi.
306
Amerikalik iqtisodchi Filipp Kotler o`zining ommaviy «Firmaning
marketing bo`yicha ichki boshqaruvi» darsligida marketingning quyidagi
bosqichlari orqali amalga oshirilishini yozadi:
Do'stlaringiz bilan baham: 
