Uslubiy majmua

Sistema, element struktura.
Butun va qism kategoriyalarini sistema, struktura, element 
kategoriyalari to‗ldiradi va rivojlantiradi.
Qadimgi yunon falsafasida sistema tushunchasi borliqning tartibliligi va yaxlitligi sifatida 
tavsiflangan. Hozirgi talqinda sistema muayyan yaxlitlikni tashkil etuvchi qonuniy munosabatlar 
va aloqalarda bo‗lgan elementlarning organik to‗plami sifatida tavsiflanadi. Sistema
 
(yunon. 
systema – birlashtirish, yaratish) – bir-birining o‗rtasida qonuniy bog‗lanish yoki o‗zaro aloqa 
mavjud bo‗lgan muayyan elementlar yig‗indisi. Har qanday sistemaning strukturasi avvalo uning 
tarkibiy elementlariga bog‗liq. O‗z navbatida, elementlarning xossalari ham ko‗p jihatdan o‗zlari 
hosil qilgan sistemaning strukturasi bilan belgilanadi. Sistema va element tushunchalari butun va 
qism kategoriyalariga yaqin turadi. Ammo ular ayniy tushunchalar emas. Xususan, qism 
bo‗linadi, element – sistemaning boshqa qismlarga ajralmaydigan komponenti hisoblanadi. 
SHuningdek sistema butun bilan ham solishtirilishi mumkin va xuddi butun kabi, qismlarning 
aloqadorligi, tartibliligi va uyushqoqligi bilan tavsiflanadi. Ammo butunni o‗rganishda uning 
o‗ziga xos xususiyatini, sifat jihatidan muayyanligini aniqlash vazifasi birinchi o‗ringa chiqadi.
Sistemali yondashuv sistemalarning sifat jihatidan o‗ziga xosligidan qat‘iy nazar, ular 
xulq-atvorining umumiy tamoyillari va qonunlarini aniqlashni nazarda tutadi. Ayni shu sababli 
sistemalar juda keng miqyosda qo‗llaniladi. Ammo har qanday ob‘ektni o‗rganishga nisbatan 
sistemali yondashuv doim ham samarali emas. Biron-bir ro‗zg‗or buyumi (qoshiq yoki choynak, 
yozuv daftari va sh.k.)ni sistemali o‗rganishning hojati yo‗q. Ba‘zan shunday bir «tadqiqotlar» 
uchraydiki, ularda sistemalar nazariyasi atamalari ishlatilgan bo‗lsa-da, ularni yaratgan soxta 
olimlar tavsiflanayotgan ob‘ekt talqiniga biron-bir yangi narsa kiritmaydi. Hozirgi zamon fanida 
sistemali yondashuvning ikki yo‗li qo‗llaniladi: birinchisi-sistemalar tushunchasini muayyan 
tarzda formallashtirish va ularning fan tilida tavsiflanadigan umumiy belgilarini aniqlash; 
ikkinchisi-muayyan sistemalarning tipologik tahlilidan foydalanish kabilardir.