Ушбу маърузалар матни таълим сощаси «Кимёвий технология ва биотехнология» йыналишларида бакалаврлар тайёрлаш учун «Органик, но

Қуйи молекуляр олефинлар

Этилендан бутенгача бўлган олефинлар одатдаги шароитда газ, пентен эса қуйи ҳароратда қайновчи суюқликдир. Этиленни аммиак билан совитган ҳолда юқори босим остида суюқлантириш мумкин. Пропен ва бутенни эса сув билан совитиб юқори босим остида суюқлантирилади.
Барча қуйи олефинлар ҳаво билан портловчи аралашма ҳосил қилади. Шунингдек, захарлилик даражаси парафинларникидан кескин фарқ қилмайди.
Олефинлар, парафинлардан нисбатан юқори эрувчанлиги, -боғлари ҳисобига сорбцияланиши билан фарқ қилади. Олефинлар, парафинларга нисбатан қаттиқ адсорбентларга осон адсорбиланади, мис-амиакли комплекс эритмаларига осон ютилади, ацетон, фурфурол сингари поляр эритувчиларда яхши эрийди. Олефинларнинг бундай хусусияти, уларни парафинлардан ажратиб олиш имконини беради.

Юқори молекуляр олефинлар

Юқори молекуляр олефинлар суюқ моддалардир. Уларнинг қайнаш ҳароратлари углерод атомларининг сонига ва углеводород занжирининг тузилишига боғлиқ равишда ўзгариб боради. Қуйида тўғри занжирли С₆–С₁₂ олефинларнинг қайнаш ҳароратлари келтирилган (С).
Уц н - С₆Н₁₂ — 63,5–68
н - С₇Н₁₄ — 93,8–98,2
н - С₈Н₆ — 121–126
н - С₁₀Н₂₀ — 170–175
н - С₁₁Н₂₂ — 213–218

Тармоқланган занжирли олефинлар, тўғри занжирлиларга нисбатан паст ҳароратда қайнайди.

Юқори реакцион қобилияти ва сероблиги туфайли олефинлар органик синтез хомашёси сифатида алоҳида аҳамиятга эга. Улардан этилен ва пропилен АҚШда йилига 15 ва 7,5 млн. тонна ишлаб чиқарилади. Бутен ва изопентенни камроқ миқдорда ишлаб чиқариш йўлга қўйилган.
Олефинларни саноат масштабида нефт маҳсулотларини ва углеводород газларини крекинглаш йўли билан олинади. Бу жараёнларни икки гуруҳга бўлиш мумкин.
1. Парафинларни термик крекинглаш ёки пиролиз.
2. Каталитик крекинг.
Биринчи усул тўғридан-тўғри олефин олиш учун йўлга қўйилган бўлса, иккинчи усул бензин ишлаб чиқариш жараёнида қўшимча маҳсулот сифатида вужудга келади.