Ушбу маърузалар матни таълим сощаси «Кимёвий технология ва биотехнология» йыналишларида бакалаврлар тайёрлаш учун «Органик, но

Мавзу: Органик моддалар кимёвий технологияси фанининг мақсад ва вазифалари. Органик синтез хомашёлари ва тармоқлари

Режа:

1. Органик синтез тарихи.
2. Органик синтез тармоқлари.
3. Органик ва нефткимё синтезининг муҳим маҳсулотлари.
4. Синтетик сирт актив ва ювувчи моддалар.
5. Пластификаторлар ва бошқа қўшимчалар.
6. Синтетик ёқилғилар ва мойловчи материаллар.
7. Эритувчи ва экстрогентлар.
8. Парафинлар.
9. Парафинларни ажратиш ва изомерлаш.
10. Синтетик сирт актив ва ювувчи моддалар.

Органик моддалар ишлаб чиқаришдаги жараёнлар инсоният тарихида қадим замондан маълум, лекин у вақтларда асосий органик синтез маҳсулотлари ўсимликлар ва ҳайвонлардан олинар эди. Масалан, шакар, ёғ, совун, спирт ва ҳоказо. Асосий органик синтез XIX аср ўрталарида вужудга келди. Бунга тошкўмирнинг кокслаш жараёни натижасида ҳосил бўладиган ароматик углеводородларни қайта ишлаш сабаб бўлади. ХХ асрда нефт ва табиий газни қазиб олиш йўлга қўйилгач органик ва нефткимё синтези учун муҳим хомашёга эга бўлинди. Натижада органик синтез жараёни учун қимматли база яратилди. Юқорида қайд этилган тошкўмирнинг кокслаш, нефт ва табиий газни қайта ишлаш натижасида ҳосил бўладиган минглаб органик бирикмалар учун хомашёларни қуйидаги 5 гуруҳга ажратиш мумкин.

1. 
   Парафинлар (метандан метаоктангача);
   
2. 
   Олефинлар (этилен, пропилен, бутилен, амилен);
   
3. 
   Ароматик углеводородлар (бензол, толуол, ксилол, нафталин);
   
4. 
   Ацетилен (нозик органик синтез жараёни учун);
   
5. 
   Углерод оксиди ва синтез газ.
   

Органик синтезнинг ривожланиши натижасида қуйидаги тармоқлар вужудга келди:

• 
  Бўёқлар кимёси тармоғи;
  
• 
  Доривор моддалар технологияси;
  
• 
  Пластик массалар кимёвий технологияси;
  
• 
  Кимёвий толалар технологияси;
  
• 
  Нозик органик ва нефткимё синтези технологияси.
  

Буларнинг ичида энг кераклиси органик ва нефткимё синтези бўлиб қолган технологиялар ва бошқа тармоқлар учун ҳам хомашё етказиб берувчи соҳа ҳисобланади.