Қурилиш ва архитектура” кафедраси. 5340500 “Қурилиш материаллари, буюумлари ва конструкциялари ишлаб чиқариш” йўналиши учун

Корхона ишлаш тартиби.
Жадвал -

№	Сех бўлимлар номи	Бир йилда кунлар сони	Бир суткада навбат сони	Иш навбатининг вақти (соат)	Бир йиллик ишлаш вақти (соат)	Ишлатилиши ва вақти (соат)	Иш вақтининг бир йиллик фонди. (соат)
1	Майдалаш	305	2	8	2440	4880	7320
2	Куйдириш	350	3	8	2800	8400	11200
3	Туйиш	305	2	8	2440	4880	7320

Ушбу бўлимда сехнинг иш тартибига кўра ярим тайёр ва тайёр маҳсулот бўйича ишлаб чиқаришнинг мумкин бўлган ё`қотишлари ҳисоби берилади.
Ҳар бир ишлаб чиқариш жараёнида, етказиб беришда, сақлашда, фойдаланишда ва бошқа жараёнларда албатта талофатлар, браклар умуман олганда йўқотилишлар бўлади. Шунинг учун ҳисобланганда албатта бу жараёнларни ҳам ҳисоблаш зарур.
Боғловчи моддалар ишлаб чиқариш заводлари учун талофатлар 1 – 3 % гача олинади.Ҳар технологик жараён учун ишлаб чиқаришни ҳисоби қуйидаги формула бўйича ҳисобланади:

бунда: Пр – ҳисобланадиган махсулдорлик, т;
По – лойиҳалаштирилаётган цехнинг бир йиллик ишлаб чиқариш;
Б – ишлаб чиқаришдаги йўқотишлар, %.
Ҳисобларни 2-жадвалга жойлаштириш тавсия этилади:
Ушбу жадвалда ҳисобларни технологик оқимга қарши қилиб жойлаштириш керак, яъни корхона омборига келиб тушадиган тайёр махсулот сонини якуний сана деб ҳисобланганда.


Корхонанинг ишлаб чиқариш ҳисоби.
Жадвал - 2

№	Сех бўлимлари номи	Маҳсулот нинг номи	Бир йиллик ишлаб чиқаришлар ҳажми, т	Ишлаб чиқариш ,т
				Йилда	Суткада	Навбатда	Соатда
1	Майдалаш	Портландсемент	200 000	204081,6	669,1	334,5	41,82
2	Куйдириш				566,89	194,3	24,3
3	Туйиш				669,1	334,5	41,8

3.3. Хом ашё ва ярим фабрикатларга сехнинг талабини аниқлаш.

Бу бўлимда қуйидагилар келтирилиши керак:

1. 
   Лойиҳада махсулот тайёрлаш учун қабул қилинган хом ашёни сифатини ва турини тасдиқланиши.
   
2. 
   Хом ашёга стандарт ва техник шартлари томонидан қўйилган талаблар.
   
3. 
   Цех дастурини бажариш учун хомашё ва ярим тайёр махсулотларда эҳтиёжлик ҳисоби (талофатлар ва намликни ҳисоббга олганда). Бунинг учун қуйидагиларни ҳисобга олиш керак:
   

• 
  боғловчи моддани ва хом ашёвий брикмани ёки моддани таркибини ҳисоби.
  
• 
  кўрсатилган ҳисоблар бир тонна боғловчи модда ҳисобига ишлаб чиқариш керак.
  
• 
  хом ашёни харажати тўғрисида маълумотлар.
  

Хом ашё ва ярим фабрикатларга сехнинг талаби
Жадвал 3

№	Хомашё ва ярим тайёр махсулотлар	ўлчаш сони, тонна (кг)	Х а р а ж а т
			соатига	сменада	суткада	йилига

Цементни ишлаб чиқаришни технологик жараёнида хом ашёвий бирикмани, ҳамда клинкерни кимёвий ва минерологик таркиблари биринчи даражада аҳамиятга эга.

Портландцемент таркиби 96.5 – 97 % - клинкер
Гипстоши 3 – 3.5 % дан иборат.
Клинкер олиш учун оҳактош 70 -75 %
Гил компоненти (оқ цемент учун – каолин, гил тупроқли цемент учун бокситлар) – 20 -25 %; агар актив минерал қўшимчалар қўшилса 10 – 15 % миқдорда.
Сех дастурини бажариш учун хом ашё ва ярим тайёр маҳсулотларда эҳтиёжлик ҳисоби(талофатлар ва намликни ҳисобга олганда) қуйидагиларни ҳисобга олишкерак:

• 
  боғловчи моддани ва ҳом ашёвий бирикмани ёки моддани таркибини ҳисоби;
  
• 
  кўрсатилган ҳисоблар бир тонна боғловчи модда ҳисобига ишлаб чиқариш керак;
  
• 
  ҳом ашё харажатлари тўғрисида маълумотлар;
  

Майдалаш ва туюш сехлари учун.
Жадвал -

№	Хом ашё ва ярим тайёр маҳсулотлар	Ўлчаш сони (тонна)	Ҳаражат,т
			соатига	навбатига	суткага	Йилига
1	Клинкер 97 % Оҳак тош75% Гил 25 %	204081,6	40,5 43,8 10,1	324,5 350,4 81,1	649,0 700,9 162,2	197959,1 213795,8 49489,7
2	Гипс 3%		1,25	10,0	20,0	6122,4

Куйдириш сехи учун.
Жадвал -

№	Хом ашё ва ярим тайёр маҳсулотлар	Ўлчами (тонна)	Сарфи, т
			Соатига	Навбатига	Суткага	Йилига
1	Оҳак тош 75%	19795,9	25,4	203,6	610,8	213795,8
2	Гил 25 %		5,9	47,1	141,4	49489,7

Сементни ишлаб чиқариш технологик жараёнида ҳом ашёвий бирикмани, ҳамда килинкерни кимёвий минерологик таркиблари биринчи даражада аҳамиятга эга. Калсий карбонатни сувсизланиши иссиқлик 177 кДж ютилиши билан, қуйдагича боради:
CаCО₃→CаО+CО₂ ↑
1 кг CаCО₃ бутунлай бўлинишида 0,56 кг Cа Ова 0,44 % CО₂ ҳосил бўлади, демак 1 кг CаО олиш учун (1-1): 0,56=1,786 кг CаCО₃ талаб қилинади. Худди шундай пропортсия ёрдамида клинкер олиш учун талаб қилинадиган оҳактошни топиш мумкун.

1. 
   3.4.Ишлаб чиқаришнинг технологик жараёни
   
2. 
   

Тушунтириш хатининг бу бўлимида қуйидаги саволлар ёритилиши керак:

1. 
   Ишлаб чиқаришнинг услубини тасдиқлаш.
   
2. 
   Технологик жараённи тузилишини тасдиқлаш.
   
3. 
   Технологик жараёнини тузилишини ифода этиш.
   

Биринчи бўлимда берилган махсулотнинг ишлаб чиқаришини бор йўлларини мухокама қилиш ва уларнинг камчиликларини, устунликларини ифодалаш зарур. Бунинг учун ишлаб турган ёки лойиҳалаштирилаётган корхоналарни техник-иқтисод кўрсаткичларини келтириш мукин. Масалан, моддаларни, ёқилғи, электромаблағ сарфлаш кўрсатгичлар. Технологик жараённи тузишлишини тасдиқлашда қабул қилинган усул бўйича икки-учта технологик жараённи ташкил қилиш вариантлари келтирилади.
Бу бўлимда асосий технологик ва юк ташувчи асбобларни номенклатураси аниқланади ва цехнинг умумий кўринишини чиқишини бошлашга ёрдам беради.
Технологик жараённинг тузилиши чизма тариқасида келтирилиши зарур ва батафсил тушунтириш хатида ёзилиши керак.
Тузилишини ёзишда асосий этиборни хом ашё ярим тайёр махсулотни цехларда йўналиши, ҳар бир иш жойини ва жараёнини ташкил этиш назорат ишларига бериш керак. Асбоб-ускуналарни иш тартиби, механизмларни тузилишини ёритиш шарт эмас.
Замонавий назорат қилувчи воситалар орқали ишлаб чиқаришни назорат қилувчи муаммоларга катта аҳамият бериш лозим.