Қурилиш материалларининг тузилиши ва асосий хоссалари §

Емирилишга чидамлилик 
деб зарарли мухит таъсирида бўлган қурилиш 
материалларининг кимѐвий бирикиши натижасида бузилишга қаршилик 
қилиш қобилиятига айтилади. Кўпчилик қурилиш материаллари бундай хосса- 
ларга эга эмас. Масалан, қарийиб барча цементлар кислоталар таъсирига чи- 
дамсиз, битумлар ишқорлар таъсири остида осон емирилади. Металл ва улар- 
нинг қотишмаларига таъсир этувчи зарарли муҳит уларнинг занглашига сабаб 
бўлади. Тоғ жинсларининг емирилиши, сув таъсирида кимѐвий модда алма- 
шиниши натижасида рўй беради. 
Материалларнинг емирилишга чидамлилигини аниқлаш учун унинг ташқи 
юзасидаги бузилиш ҳолатини ўрганиш, зарали муҳитнинг таъсир кучи ва 
қандай шароитда емирилиш бошланганлигини билиш керак. Маълумки, мате- 
риаллар бир муҳитга чидамли, иккинчисига эса чидамсиздир. 
Материалларнинг биологик хоссалари. 
Материалларга таъсир қилувчи 
ўзига хос зарарли муҳитлар муайян шароитда кўпаяди ва боғланган 
тугунларни емиради. Органик дунѐга мос бактериялар, материалларни био- 
логик кемиради. 
Анорганик қурилиш материалларида кечадиган биологик емирилиш жа- 
раѐнлари кимѐвий ва физик-кимѐвий реакциялар натижасида содир бўлади. 
Биологик чидамли материалларга темир ва унинг қотишмалари, анорганик 
материаллар ва кўпчилик полимерларни киритиш мумкин. 
Биологик чидамсиз материалларнинг тузилиши ва ранги зарарли муҳитда 
кескин ўзгаради. Уларнинг мустаҳкамлиги ва бошқа хоссалари ѐмонлашади. 
Ёғоч материаллар тузилишидаги найчалар бўйлаб юрувчи озуқа-целлюлоза 
зарарли муҳит таъсирида қўзиқорин бактериялари учун озуқа бўладиган 
глюкозага айланади. 
Материалларнинг технологик хоссалари 
деганда уларни ишлаб чиқа- 
риш технологиясига оид хоссалари тушунилади. Материалнинг технологик 
жараѐнлар таъсиридаги ҳолати ва тузилишини ўзгартириш қобилияти унинг 
технологик хоссаларини ифодалайди. Буларга майдаланиш, арраланиш, сил- 
лиқланиш, михланиш ва бошқалар киради. Баъзи материалларнинг технологик 
хоссаларини аниқлаш усуллари ишлаб чиқилган. Масалан, бетон қоришмаси- 
нинг ѐйилувчанлиги унинг қулай жойланувчанлик кўрсаткичи орқали ифода- 
ланади. Хозирги пайтда кўпчилик қурилиш материаллари учун фақат сифа- 
тини ифодаловчи технологик хоссалари ўрганилган. 

---