Қурилиш материалларининг тузилиши ва асосий хоссалари §

Материалларнинг қаттиқлиги 
унга нисбатан анча қаттиқ жисм ботирил- 
ганда қаршилик кўрсатиш ҳоссасидир. Бу ҳосса пол ва йўл қопламларида 
фойдаланиладиган материаллар учун катта аҳамиятга эга. Ёғоч-тахта ва бетон 
қаттиқлиги намуналарга пўлат шарчани босиш орқали яъни, шарчанинг бо- 
тиш чуқурлиги ѐки ҳосил бўлган чуқурча диаметри бўйича аниқланади. Таби- 
ий тош материалларнинг қаттиқлиги қаттиқлик шкаласи бўйича аниқланади 
(Моос шкаласи). Шкалада махсус саралаб олинган минераллар шундай кетма- 
кетликда жойлаштириладики, бунда тартиб бўйича навбатдаги материал ол- 
динги материалда чизиқ (тирноқ изи) қолдиради, ўзи эса чизилмайди (1.4 – 
жадвал). 
Мооснинг қаттиқлик шкаласи бўйича баъзи материалларнинг 
қаттиқлик кўрсаткичи 
1.4
– жадвал 
№ 
Материаллар 
Кимёвий таркиби 
Қаттиқлик 
кўрсаткичи 
1 
Талк 
Mg
3
(OH)
2
·Si
2
O
5
1 
2 
Гипс 
CaSO
4
·2H
2
O 
2 
3 
Охактош 
CaCO
3
3 
4 
Эрувчан шпат 
CaF
2
4 
5 
Апатит 
Ca
5
(PO
4
)
3
·FCl 
5 
6 
Ортаклаз 
K(Al·SiO
3
·O
8
) 
6 
7 
Кварц 
SiO
2
7 
8 
Топоз 
Fl(F·OH)·SiO
2
8 
9 
Корунд 
Fl
2
O
3
9 
10 
Олмос 
C 
10 
Зарбга қаршилик 
материалнинг зарб кучи таъсирида бузилишга қар- 
шилик кўрсатиш хоссасидир. Асосан автомобил йўллари, йўлаклар, пол ва 
махсус пойдеворларда ишлатиладиган материаллар (табиий тошлар, бетон ва 
ш. к.) зарб кучи таъсирига учрайди. Бундай материалларни зарбга синаш учун 
диаметри ва баландлиги 25 мм бўлган цилиндр шаклидаги намуналар махсус 
тўқмоқ ускунасига ўрнатилиб синалади. Материалнинг зарбга қаршилик 
кўрсатувчанлиги намунани бузиш учун сарф этилган иш миқдори ѐхуд ҳажм 
бирлигига (кг/м
3
) сарфланган солиштирма иш билан ифодаланади.