Қурилиш материалларининг тузилиши ва асосий хоссалари §

---

ҚУРИЛИШ МАТЕРИАЛЛАРИНИНГ ТУЗИЛИШИ ВА 
АСОСИЙ ХОССАЛАРИ 
 
§1.1. Умумий маълумотлар 
 
Бино ва иншоотлар ҳамда турли хил конструкцияларида ишлатилиш 
шароитига кўра архитектура материалларини икки гуруҳга бўлиш мумкин. Би- 
ринчи гуруҳга юк кўтарувчи конструкциялар учун ишлаталадиган универсал 
материаллар (табиий тош материаллар, бетон ва қурилиш қоришмалари, 
сопол, ѐғоч ва ҳ. к.) киради. Иккинчи гуруҳга конструкцияларни муҳитнинг 
салбий таъсиридан ҳимояловчи, уларнинг хизмат муддатини узайтирувчи ва 
сифатини оширувчи материаллар (гидроизоляцияловчи, томбоп, зангбардош- 
лигини оширувчи ва ҳ. к.) киради. 
Буюм ва конструкциялар узоқ муддат ишлатилиши давомида уларнинг 
чидамлилик ва ишончлилиги таъминланиши керак. 
Чидамлилик 
буюмнинг чегаравий ҳолатгача ишлаш қобилиятини сақлаб 
қолиш хусусиятидир. Чегаравий ҳолат буюм ѐки конструкциянинг бузилиши, 
яъни ишлатишга яроқсиз бўлиб қолиши орқали тавсифланади. Қурилиш 
конструкцияларининг чидамлилиги аниқ об-ҳаво шароитида ва ишлатилиш 
режимида сифат кўрсаткичларини йўқотмасдан хизмат қилиш муддати билан 
белгиланади. Буюм ва конструкциялар учун уларнинг хизмат қилиш муддати 
қурилиш меъѐрларида белгилаб қўйилади. Масалан, темирбетон конструкция- 
лар учун уч даражали чидамлилик кўрсаткичи белгиланган: I-хизмат қилиш 
муддати 100 йилдан кам эмас; II-50 йилгача; III-20 йилгача. 
Ишончлилик 
буюмларни ишлатиш мобайнида уларда намоѐн бўладиган 
барча хоссаларини тавсифловчи умумий хусусиятидир. Ишончлилик – чидам- 
лиликни рад қилинмаслик, таъмирланувчанлик ва сақланувчанликларни таъ- 
минлашдан ташкил топади. Ушбу хоссалар бир-бири билан ўзаро узвий боғ- 
лиқдир. 
§1.2. Материаллар тузилиши, таркиби ва хоссаларининг 
ўзаро боғлиқлиги