1-Маъруза. Минерал боғловчилар асосида сунъий тош материаллар. Портландцемент

1-Маъруза. Минерал боғловчилар асосида сунъий тош материаллар. Портландцемент


Портландцемент деб портландцемент клинкери ва гипсни биргаликда майин туйиш натижасида олинган кукунсимон ашёга айтилади.
Портландцемент клинкери оҳактош ва тупроқни ёпишқоқлик ҳароратигача пишириб олинади. Гипс қўшимчаси портландцементнинг қотиш вақтини бошқариш мақсадида 3...5% солинади.
Туйиш пайтида портландцемент хоссаларини ўзгартириш, шунингдек, таннархини камайтириш мақсадида клинкерга фаол – гидравлик ва инерт минерал қўшилмалар қўшилади. Инерт қўшилмалар (оҳак-тош, доломит, кварц қум) миқдори 10 %дан, фаол (трепел, диатомит) қўшилмалар миқдори эса 15 %дан ошмаслиги керак. Бироқ гидравлик қўшилмалар 20 % ва ундан ортиқ бўлиши ҳам мумкин. Клинкерни туйганда унга одатда кўпи билан 3 % гипс қўшилади. Бу билан цементнинг қуюқлашиш муддати узайтирилади. Бу эса унинг хоссаларига яхши таъсир қилади.
Портландцемент ва унинг турлари – ҳозирги замон қурилишининг асосидир. Улардан йиғма ёки қуйма бетон ва темирбетон қурилмалари тайёрланиб уйсозликда, саноат ва фуқаро қурилишида, қишлоқ қурилишида, гидротехник иншоотларда, тоғ, йўл ва ирригация қурилишида ишлатилади.
Республикамизда портландцемент Навоийда, Оҳангаронда, Олмалиқда, Бекободда, Қувасойда ва бошқа жойларда ишлаб чиқарилади.
Портландцементни қуруқ, ҳўл ва аралаш усулларда ишлаб чиқарилиш мумкин.
Ҳўл усулда клинкер ишлаб чиқариш

Асосий хом ашё оҳактош тоғ массивидан портлатиб олинади, майдалагичларда майдалаб заводга темир йўл платформаларида, автосамосвалларда ёки осма канатли йўллар билан жўнатилади ёки тупроқ билан бирга майин туйилгандан кейин заводга жўнатилади.

Одатда завод худудида карбонатли ва тупроқли хом ашёларнинг захираси ташкил этилади, бунга мос равишда сақлаш иншоотлари керак.
Хом ашё аралашмасини тайёрлаш қуйидаги жараёнларни ўз ичига олади: оҳактош, тупроқ ва қўшимчаларни майдалаш, ўлчаш, аралаштириш ва биргаликда майин туйиш, шлам ҳавзаларида сақлаш ва таркибини тузатиш.
Оҳактош ва тупроқни биргаликда сув билан аралаштириб туйганда хом ашёларнинг яхши аралашишига эришилади. Агарда хом ашёнинг кимёвий таркиби талаб қилинган таркибга эга бўлмаса, хом ашё билан бирга таркибни ўзгартирувчи қўшимчалар солинади.