1-Маъруза. Минерал боғловчилар асосида сунъий тош материаллар. Портландцемент

Цемент майдалиги унинг мустаҳкамлигига таъсири

Солиштирма юзаси, см^2/г	Сиқилишдаги мустаҳкамлик, МПа кундан кейин
	1	3	28	180	360
1880	8,4	26,0	53,0	52,0	69,0
2100	14,5	28,0	47,0	60,0	72,0
3000	14,7	34,0	57,0	61,0	72,0
4000	21,5	46,0	59,0	61,0	69,0
5000	28,0	40,0	54,0	60,0	74,0

Оқ рангли цементлар. Тоза оҳактош, кварц қуми ва каолинни пишириб оқ цемент олинади. Оқ цемент айланма хумдонларда кул қолдирмайди ва ҳосил бўлган клинкердаги темир оксидини бутунлай йўқотиш мақсадида махсус оқартирувчи аппаратга тушади. Бу ерда оқ цемент клинкери 800–1000°С ҳароратли генератор гази алангасида 3–4 дақиқа пиширилади ва кислородсиз муҳитда совитилади. Оклик даражаси фотометр ёрдамида аникданади. Бунда, барий сульфат оппоқлик эталони бўлиб хизмат қилади.
Тампонаж портландцемент. Маълумки, нефть-газ қазиб олишда қудуқлар кавланади. Улар кўпинча бир неча минг метр чуқурликка етади. Қудуқнинг атрофи кўпинча сув билан тўлган ёки ғовак бўлиб, нефть ва газ олишни қийинлаштиради. Бунинг учун бўшлиқни сув ва газ ўтмайдиган ашё билан тўлдириш керак бўлади. Бу мақсадлар учун цемент саноати махсус тампонаж цемент чиқаради. Цемент саноати асосан икки хил тампонаж цементи ишлаб чиқаради. Унинг бир тури «совуқ» қудуқ­ларга, иккинчи тури эса «иссиқ» қудуқлар учун мўлжалланган.
Пуццолан портландцемент – портландцемент клинкерига 20– 40 % фаол қўшилма ва 5 % гача табиий гипсни биргаликда туйиб олинган маҳсулотдир. Пуццолан портландцемент очиқ рангли, зичлиги 2,8–2,9 г/см³ га тенг бўлган гидравлик боғловчи моддадир. Қуюқланиш даври портландцементникига ўхшаш бўлсада, аммо қотиши 30 дақиқа давомида секинроқ боради, сўнг тезлашиб кетади. Қуюқланиш ва қотиш жараёнида ўзидан кам иссиқлик чиқариши туфайли пуццолан портландцемент ҳарорати паст шароитларда ҳам ишлатилади.
Тошқолли портландцемент деб портландцемент клинкери билан донадор домна тошқолини бирга туйиб олинган боғловчи ашёга айтилади. Цементдаги тошқол микдори 30–60 %дан ошмаслиги керак. Тошқолнинг 15 %гача миқдорини бошқа гидравлик қўшилма билан алмаштириш ҳам мумкин. Домна тошқоллари асосида кўпинча тошқолли портландцемент, сульфатлашган оҳак, тошқолли цемент каби боғловчилар тайёрланади. Тошқолли цемент ишлаб чиқаришда, айниқса, тез совиган домна тошқоли муҳим аҳамият касб этади. Тошқоллар нам ва ним қуруқ усулларда туйилади.