Urganch davlat universiteti Filologiya fakulteti 198-guruh talabasi Qo`ziboyeva Gulnozaning O`zbek adabiy tanqidchiligi tarixi fanidan mustaqil ta` lim mashg`uloti

Gap qiyomatga yaqin chiqadigan yer hayvoni — dabbat ul-arz haqida borayotir. Islomiy e’tiqodga ko‘ra, dabbat ul-arzning chiqishi haqiqatdir. Chunki Qur’oni karimda aytiladiki (ma’nosi): “(Qiyomatning qoim bo‘lishi haqidagi) so‘z (insonlarning) boshlariga kelgan vaqtda Biz ular uchun yerdan bir hayvon (g‘aroyib bir maxluq) chiqarurmizki, u insonlarning Bizning oyatlarimizga qat’iy ishonmaganlarini aytib, ularga so‘zlagaydir (Bas, endi tavba eshiklari yopilgan bo‘lur, haqiqiy ishonganlar bilan ishonmaganlar ajralur)” (“Naml» surasi, 82-oyat)

Hazrati So‘fi Ollohyorning “Sabot ul-ojiziyn” kitobiga sharh yozgan Habibulloh Kobuliy (“Hadoyat ut-tolibiyn» kitobida) aytadilar: “Yer hayvonining sababi bilan bu mo‘’jizani ko‘rsatishdan maqsad shuki: “(Ey inkor etuvchilar!) Payg‘ambarlar tilidan aytilgan qiyomat va undan keyin bo‘ladigan ishlarni qabul qilmas edinglar, bu kun u narsani bir hayvonning tilidan qabul qilishga majbursizlar, lekin bu qabul qilishning endi hech foydasi yo‘kdir”.

Hazrati So‘fi Ollohyorning “Sabot ul-ojiziyn” kitobiga sharh yozgan Habibulloh Kobuliy (“Hadoyat ut-tolibiyn» kitobida) aytadilar: “Yer hayvonining sababi bilan bu mo‘’jizani ko‘rsatishdan maqsad shuki: “(Ey inkor etuvchilar!) Payg‘ambarlar tilidan aytilgan qiyomat va undan keyin bo‘ladigan ishlarni qabul qilmas edinglar, bu kun u narsani bir hayvonning tilidan qabul qilishga majbursizlar, lekin bu qabul qilishning endi hech foydasi yo‘kdir”.

Inson so‘z bilan mumtoz va sharaflidir. So‘z haqidagi barcha kitoblardan men ojiz bandaning chiqaradigan xulosam shuki, yer hayvonining so‘ziga kunimiz qolmasdan burun haq yo‘ldagi insonlarning so‘ziga quloq solmog‘imiz lozim…

Ona tili umummillat mulkidir, demak, til oldidagi mas’uliyat ham umummilliy. Men o’zbekman, degan har bir inson o’zbek tili uchun qayg’urmog’i kerak. Unutilgan so’zlarni tiklash, borini boyitib borish, xorijiy atamalarga munosib istilohlar topish yolg’iz tilshunoslarning emas, millatning ishidir. Eski tuzum barbod bo’ldi. Ostanovka turganda bekat, rayon turganda tuman, vilka turganda sanchqi deyishga nima bor, deguvchilarning davri o’tdi.

• Ona tili umummillat mulkidir, demak, til oldidagi mas’uliyat ham umummilliy. Men o’zbekman, degan har bir inson o’zbek tili uchun qayg’urmog’i kerak. Unutilgan so’zlarni tiklash, borini boyitib borish, xorijiy atamalarga munosib istilohlar topish yolg’iz tilshunoslarning emas, millatning ishidir. Eski tuzum barbod bo’ldi. Ostanovka turganda bekat, rayon turganda tuman, vilka turganda sanchqi deyishga nima bor, deguvchilarning davri o’tdi.
• Arab, fors tillarini suv qilib ichib yuborgan tadqiqotchilar so’zning eng chuqur ildiziga yetib asliyatni mahkam tutib oladilar. Dunyo xatoga to’lib ketganidan jonfig’on bo’ladilar. Rishton emas, Roshidon; Buvayda emas, Bibi Ubayda; arava emas, aroba deb yozish va aytishni talab qiladilar. Ulamolar, fuzalolar deyish savodsizlik, inson huquqlari emas, haqlari deyish kerak, chunki ulamo, fuzalo, huquq olim, fozil, haq so’zlarining ko’pligi deb qizishadilar. Ayniqsa, axborotlar so’zini eshitsalar bormi, sochlari tik bo’ladi. Haqiqatan ham xabarning jam’i – axbor. Axborotga aylanib yana bir ko’plik qo’shimchasi ortdi. Axborotlar desak endi xabar uchta lardan lorsillagan bo’ladi.