Urganch davlat universiteti Filologiya fakulteti 198-guruh talabasi Qo`ziboyeva Gulnozaning O`zbek adabiy tanqidchiligi tarixi fanidan mustaqil ta` lim mashg`uloti

Muallif adabiy jarayonda yuz berayotgan o‘zgarishlarga munosabatini shunday aks ettiradi:“Adabiy jarayonda,yon-atrofimizda shunday iste’dodli ijodkorlar borki,ularning o‘zlari ham,asarlari ham tirik.Hozirda jisman va ruhan tetik.Ular o‘zini,o‘zligini,kimligini,“men”ligini,darajasini,o‘rnini qaysidir ma’noda juda yaxshi anglaydi.Ruhi jonidan asarlari umrboqiylik quvvatini oladi;tiriklik suvini ichadi. Mabodo bu toifa ijod¬korlar ajali yetib,fano diyoriga yo‘l olsalar ham,asarlari uzoq umr ko‘radiganga ;ko‘rkam haq so‘zi uchun qalam egalariga rahmat eshigidan savobi yetib tu¬radiganga o‘xshaydi.Ijodkor uchun yozganini birov o‘qimaganidan kat¬taroq falokat va fojia bo‘lishi mumkinmi? “O‘zim uchun yozaman”,degan kamtarlik ortida manmanlik va xudbinlik borga o‘xshaydi. “Tanqidga e’tibor bermayman”, degan ijodkor gapida g‘ayritabiiylik va arazlash borga o‘xshaydi.Badiiy asar adabiy tanqid vositasida adabiyot tarixida yashab qolish vasiqasiga ega bo‘lolmasligiga XX asr guvoh.

• Muallif adabiy jarayonda yuz berayotgan o‘zgarishlarga munosabatini shunday aks ettiradi:“Adabiy jarayonda,yon-atrofimizda shunday iste’dodli ijodkorlar borki,ularning o‘zlari ham,asarlari ham tirik.Hozirda jisman va ruhan tetik.Ular o‘zini,o‘zligini,kimligini,“men”ligini,darajasini,o‘rnini qaysidir ma’noda juda yaxshi anglaydi.Ruhi jonidan asarlari umrboqiylik quvvatini oladi;tiriklik suvini ichadi. Mabodo bu toifa ijod¬korlar ajali yetib,fano diyoriga yo‘l olsalar ham,asarlari uzoq umr ko‘radiganga ;ko‘rkam haq so‘zi uchun qalam egalariga rahmat eshigidan savobi yetib tu¬radiganga o‘xshaydi.Ijodkor uchun yozganini birov o‘qimaganidan kat¬taroq falokat va fojia bo‘lishi mumkinmi? “O‘zim uchun yozaman”,degan kamtarlik ortida manmanlik va xudbinlik borga o‘xshaydi. “Tanqidga e’tibor bermayman”, degan ijodkor gapida g‘ayritabiiylik va arazlash borga o‘xshaydi.Badiiy asar adabiy tanqid vositasida adabiyot tarixida yashab qolish vasiqasiga ega bo‘lolmasligiga XX asr guvoh.

Badiiy asarni adabiy tanqid sohasi yashattirmaydi,balki adabiy-tanqidiy maqolani badiiy asar yashattiradi. Dunyodagi eng mashhur adabiyotshunoslarning barchasi betakror iste’dod va ulkan qalb egalari bo‘lgan adiblarning xizmatlari evaziga nom qozonganlar;nonini topib yeganlar.Bu ham haqiqat. Yo‘llar… Bugungi bizning adabiyotshunoslikda tahlil va talqin metodlari yangilanishi kerak.Jahondagi yangicha adabiyotshunoslik maktablariva talqin uslublari jiddiy o‘rganilishil ozim deb hisoblayman.Badiiy asar syujetini qayta so‘zlash, badiiy asarning bir qator fazilatlarini muallif ko‘ngli uchun maqtab,“juz’iy kamchiliklari bor” tarzidagi an’anaviy qoliplar o‘zini oqlamaydi.

• Badiiy asarni adabiy tanqid sohasi yashattirmaydi,balki adabiy-tanqidiy maqolani badiiy asar yashattiradi. Dunyodagi eng mashhur adabiyotshunoslarning barchasi betakror iste’dod va ulkan qalb egalari bo‘lgan adiblarning xizmatlari evaziga nom qozonganlar;nonini topib yeganlar.Bu ham haqiqat. Yo‘llar… Bugungi bizning adabiyotshunoslikda tahlil va talqin metodlari yangilanishi kerak.Jahondagi yangicha adabiyotshunoslik maktablariva talqin uslublari jiddiy o‘rganilishil ozim deb hisoblayman.Badiiy asar syujetini qayta so‘zlash, badiiy asarning bir qator fazilatlarini muallif ko‘ngli uchun maqtab,“juz’iy kamchiliklari bor” tarzidagi an’anaviy qoliplar o‘zini oqlamaydi.