Uo‘K: 53(072) kbk

7.13. Oraliq tortuvchi nimstansiya
(O.t.n.) 
– Промежуточная 
тяговая подстанция - Intermediate traction power - 
tayanch tortuvchi 

---

352
nimstansiyalar oralig‘ida joylashgan bo‘lib, u tranzit (Tr.t.n.) va “otpayka”li 
(Ot.t.n.) kabi turlarga bo‘linadi. Tr.t.n. yuqori (110, 150 yoki 220 kV) 
kuchlanishli elektr uzatish liniyasiga kesma ko‘rinishida ulanadi va shuning 
uchun ham u o‘zida joylashtirilgan taqsimlash qurilmalarining yig‘ma 
shinalari yordamida elektr energiyasini yondosh tortuvchi nimstansiyalararo 
tranzitini amalga oshirish imkonini beradi. Ot.t.n. yuqori (110, 150 yoki 220 
kV) kuchlanishli elektr uzatish liniyasiga “otpayka” qilinadi, ya’ni sidirg‘a 
shoxobchalangan(«глухое ответвление») ko‘rinishida ulanadi. Ot.t.n., 
odatda, uzgichlarsiz, Tr.t.n. esa 110, 150 yoki 220 kV kuchlanish tomonida 
bitta uzgich o‘rnatilgan holda quriladi. Narxi qimmat bo‘lgan tayanch 
tortuvchi nimstansiyalar oralig‘ida O.t.n. larni o‘rnatilishi t.y. larni 
elektrlashtirish umumiy narxini kamaytirish, muddatlarini va ish hajmini 
qisqartirish imkonini beradi. Shuning bilan birga elektr ta’minoti yuqori 
ishonchliligini saqlab qolish maqsadida yondosh tayanch tortuvchi 
nimstansiyalar oralig‘ida o‘rnatiladigan O.t.n. larning soni beshtadan 
ortishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
7.14. “Otpayka”li tortuvchi nimstansiya
(O.t.n.)- 
Отпаечная 
тяговая подстанция - Tie-down traction power -
oraliq tortuvchi 
nimstansiya bo‘lib, u 110(150) yoki 220 kV kuchlanishli bitta yoki ikkita ikki 
tomonlama ta’minlanayotgan elektr energiyasining uzatish liniyalariga 
“otpayka” ko‘rinishida ulanadi. O.t.n. da yuqori(ta’minlovchi) kuchlanish 
taqsimlovchi qurilmasi(TQ) yuoqori kuchlanishli uzgichlarsiz qilib 
yasaladi(rasm). Elektr harakat tarkibi va tuman yuklamalarini ta’minlash 
uchun tayanch va transit nimstansiyalarda qo‘llaniladigan TQ lariga o‘xshash
TQ lari ishlatiladi. Elektr energiyasini uzatish liniyalaridan(EUL) chiqqan 
otpaykalar orasidagi ishchi tutashtirgich(peremichka)da o‘zaro ketme-ket 
ulangan ikkita ajratgich 6 va 7 (ajratgich 7 elektr yuritmaga ega) o‘rnatilgan. 
Ta’minlovchi EULda muzlamani eritish ko‘zda tutilgan tortuvchi 
nimstansiyada yana bitta tutashtirgich nazarda tutiladi. Bu tutashtirgichda 
elektr yuritmali ikkita ajratgich 2 va 3 o‘rnatiladi, muzlamani eritish zanjirida 
elektr yuritmali, ikki qutbli ajratgich 1 o‘rnatilgan. Otpaykadagi ikkala 
tutashtirgich oralig‘ida elektr yuritmali ikkita ajratgich 2 va 3 o‘rnatiladi, 
natijada TQ zanjirlari sxemasini tezkor ravishda teleboshqarish imkoniyati 
yuzaga keladi. O.t.n. da har bir tortuvchi transformator (
Tortuvchi 
nimstansiya transformatori 
ga qarang!) o‘zaro ketme-ket ulangan ajratgich 8 
va alohidalagich 9 orqali o‘ziga tegishli otpaykaga ulangan. Tortuvchi 

---

353
transformator 11 va alohidalagich 9 zanjiri oralig‘ida uchta fazadan bittasini 
yerga ulovchi bir qutbli qisqa tutashtirgich 10 joylashtirilgan. Bunday ulanish 
sxemasi: -transformatorni manbadan tezkor uzish imkoniyatini beradi 
(buning uchun avval uning zanjiridagi uchgichlar uziladi, zanjir 
toksizlangandan keyin esa alohidalagich pichoqlari ajratiladi); -transformator 
tezkor ulanadi (apparatlarning ulanish ketma-ketligi avvalgisiga teskari 
bo‘ladi); -transformatorni gazli, maksimal tok himoyasi, differensial himoya 
ishga tushganda himoya zanjiridan uzish. Bu himoyadan istalgan bittasi ishga 
tushganda yuqori kuchlanishli uzgich uziladi va qisqa tutashtirgich 10 
ulanadi, natijada O.t.n. dagi shikastlangan transformator zanjirining yuqori 
kuchlanishli tomonida sun’iy ravishda bir fazali qisqa tutashish(QT) hosil 
qilinadi. Bu QT zanjiri ta’minlovchi tarmoq tomonidagi uzgichlar yordamida 
uziladi, natijada O.t.n. tashqi elektr ta’minoti tarmog‘i 
7.9-rasm. “Otpayka”li tortuvchi nimstansiya sxemasi. 
tarafidan toksizlantiriladi va undan keyin alohidalagich shikastlangan 
transformatorni butun zanjirdan ajratadi. Uzgichlarni avtomatik qayta ulash 
qurilmasi O.t.n.ni (shikastlangan transformatorsiz) yana ishga tushiradi. 
Yuqori kuchlanish tomonida katta quvvatli yuqori kuchlanishli uzgichlarning 
bo‘lmasligi O.t.n. lar narxini, akkumulyator batareyalar sig‘imini sezilarli 
darajada pasaytirish va nimstansiya egallaydigan maydon yuzasini 
qisqartirish imkonini yaratadi.