Uo‘K: 53(072) kbk

4.27. Kuchlanish rostlagichi (K.r.) - Регулятор напряжения
– 
Voltage regulator -
kontakt tarmog‘i kuchlanishi va yuklama toki 
o‘zgarganda elektr harakat tarkibi(EHT) boshqaruv zanjiri manbai 
kuchlanishini mo‘tadil(stabil)lash hamda kerakli rejimda akkumulyator 
batareyasini zaryadlash uchun mo‘ljallangan qurilma. O‘zgarmas tok EHTda 
K.r. kontakt tarmog‘i kuchlanishi (minimumdan maksimumgacha) 
o‘zgarganda boshqaruv yuritmasi motori aylanish chastotasi o‘zgarishini va 
manba qurilmasi zanjiridagi kuchlanish pasayishini kompensatsiyalaydi. 
Qo‘zg‘atish toki kattaligini rostlash kommutatsion yoki kontaktsiz apparatlar 
yordamida zinama-zina yoki bir tekis amalga oshirilishi mumkin. 
O‘zgaruvchan tok EHTda o‘z ehtiyojlari uchun transformator chulg‘amidan 
foydalanilganda o‘zgaruvchan kuchlanishni f
azali
, 
zona-fazali rostlash
yoki 
impulsli rostlash
asosida transformatsiyalovchi (o‘zgarmasga to‘g‘rilab, 
o‘rtacha qiymatini o‘zgatiruvchi) 
statik o‘zgartirgich
qo‘llaniladi. K.r. 
o‘zgartirgich zanjirlari ishini boshqaradi. Manba qurilmasida bir nechta 
chiqishlar bo‘lganda o‘zaro mustaqil ishlaydigan bir nechta K.r.dan 
foydalaniladi.
4.28. Kuchlanishni impuls-fazali rostlash (K.i.-f.r.) – Импульсно-
фазовое регулирование напряжения – Pulsed voltage regulation - 
elektr harakat tarkibi (E.h.t.) tortuvchi elektr motorlariga berilayotgan 
kuchlanishni tekis rostlash usuli bo‘lib, unda kuchlanish impulslari statik 
o‘zgartirgichda yarim davr mobaynidagi vaqt(faza)ning belgilangan 
momentida shaklantiriladi. K.i.-f.r.da E.h.t. kuch transformatori ikkilamchi 
chulg‘amiga parallel ulangan kondensatordan iborat konturdagi yuz 
beradigan tebranish jarayonini boshqarish asosida amalga oshiriladi. 

---

133
Kuchlanishni rostlash statik o‘zgartirgich tiristorlarining yopilish momentini 
boshqaruv tizimi yordamida o‘zgartirish hisobiga amalga oshiriladi. 
K.i.-f.r. quyidagi afzalliklarga ega: bu usulda yuqori dinamik 
xarakteristikalarga ega bo‘lgan yarim o‘tkazgichli ventillarga va yuqori 
chastotali kondensatorlarga ehtiyoj bo‘lmaydi; tortish va rekuperativ 
tormozlash rejimlarida quvvat koeffitsiyentini oshirish, tortish tarmog‘idan 
E.h.t. iste’mol qilayotgan tokni va tortish elektr ta’minoti tizimidagi elektr 
energiyasi isrofini kamaytirish, birlamchi tok yuqori garmonikalari spektrini 
yaxshilash, tortish tokini aloqa liniyasiga ta’sirini kamaytirish, E.h.t. kuch 
elektr jihozlari va boshqaruv tizimini soddalashtirish imkoniyatini yaratadi. 
K.i.-f.r. kollektorli va kollektorsiz tortuvchi elektr motorlari o‘rnatilgan
o‘zgaruvchan tok E.h.t. hamda ko‘p tizimli E.h.t.larida qo‘llaniladi.