Uo‘K: 53(072) kbk

4.31. Monorels transporti (M.t.) – Монорельсовой транспорт
-
Monorail transport -
bu shunday transport turiki, unda passajir yoki yuk 
vagonlar yerdan ma’lum bir balandlikda maxsus tayanchlarda o‘rnatilgan 
monorels bo‘ylab harakatlanadi. Hozirgi kunga kelib monorels transportining 
ikkita turi keng tarqalgan: 1) g‘ildirakli; 2) magnit osmali.G‘ildirakli 
monorels transporti(4.2- rasm)dan ko‘pchilik rivojlangan mamlakatlar 
shaharlarida yo‘lovchilarni tashish uchun foydalanilmoqda.
Ushbu monorels transporti tizimlarida harakat tezligi 60 km/soat gacha, 
ayrim hollarda tez yurar trassalarda 100 km/soat gacha yetadi.Bitta tok qabul 
qilgichdagi kuchlanish 500 – 600 V, o‘zgarmas yoki o‘zgaruvchan toklarda 
iste’mol qilinayotgan tok esa 200 – 250 A ga yetadi. 
Elektromagnit monorels transporti(EMT) (4.3 - rasm). Bu tur 
transportning an’anaviy temir yo‘l transportidan farq qiluvchi o‘ziga xos 
prinsipial xususiyati shundan iboratki, tayanch, yo‘naltiruvchi va tortish 

---

135
kuchini amalga oshiruvchi g‘ildiraklar mavjud bo‘lmaydi, ularning vazifasini 
magnit maydoni bajaradi. Bunda harakat tarkibning titrashi, shovqin va 
harakatga qarshilik keskin kamayadi. 
4.2.- rasm. Monorels transportini 
estakadada joylashish sxemasi:
1 – 
kuzov; 2 - ressor osti elementi; 3 – 
aravacha; 4 – estakada; 5 - tayanch 
g‘ildiraklar; 6, 7 - g‘ildiraklar; 8 - 
bo‘ylama asinxron motor; 9 - reaktiv shina; 
10 - tok qabul qilgich; 11 - tok o‘tkazgich; 
12 – kronshteyn.
4.3-rasm. “TEMP” rusumli EMT 
umumiy tuzilishi:
1 - T–simon estakada; 
2 – aravacha; 3 - tayanch relslar; 4 – 
tayanchlar; 5 – kuzov; 6 - ressor osti 
elementlari; 7 – bo‘ylama asinxron motor 
aktiv qismi; 8 - reaktiv shina; 9 – 
ferrorelslar; 10 – elektromagnit; 11 - tok 
qabul qilgich; 12 - kontakt elementi.
Transport harakat tezligi 300 km/soat dan yuqori bo‘lganda harakat 
qarshiligini yengish uchun bo‘ylama asinxron motorli(BAM) quvvati bir 
necha MW ga yetishi lozim. Shuning uchun elektr energiyasini ekipaj bortiga 
uzatish qurilmalariga yuqori talablar qo‘yiladi. Bunday hollarda tok qabul 
qilgich va qattiq kontakt tarmog‘idan foydalanish eng maqsadga muvofiq 
hisoblanadi. 
BAM yordamida hosil qilinishi mumkin bo‘lgan tortish kuchining 
maksimal qiymati uning stator chulg‘amiga nisbatan kichik kuchlanish 
berilganda bo‘ladi. Bunda BAM uzatiladigan elektr energiyasi kuchlanishi 
4000 V gacha, toki esa 8 kA gacha bo‘ladi. Ta’minlash punktlarini 
o‘zgartgichlar bilan birga har 0,1 km masofada o‘rnatish lozim bo‘ladi, buni 
esa amalga oshirish qiyin. Bunday elektr ta’minoti tizimini amalga oshirish 
katta miqdorda elektr energiyasi sarfiga olib keladi. 
1
2
5
12
11
10
8
9
1
6
7
4
3

---

136