Uo‘K: 53(072) kbk

 
5.4. Avtotransformator punkti(A.p.) – Автотрансформаторный 
пункт -Autoinductive point- 
2x25 kV tortish elektr ta’minoti tizimida 

---

140
qo‘llaniladigan va tortuvchi nimstansiyadan tortish tarmog‘iga uzatilayotgan 
elektr energiyasi kuchlanishini 50 – 55 kV dan elektr harakat tarkibi uchun 
mo‘ljallangan 25 – 29 kV gacha pasaytirib beruvchi tortish elektr ta’minoti 
tizimining liniya qurilmasi bo‘lib (5.1 - rasm), u tortish tarmog‘i bo‘ylab
tortuvchi nimstansiyadan va bir-biridan (tortish tarmog‘idan iste’mol 
qilinayotgan quvvatni va uni yondosh aloqa liniyalariga ko‘rsatadigan 
elektromagnit ta’sirini hisobga olgan holda) har 10 – 20 km masofada 
o‘rnatiladi. Texnik xizmat ko‘rsatishda qulay bo‘lishi uchun, odatda, A.p. 
bevosita t.y. stansiyasi hududida yoki unga yaqin bo‘lgan joyda o‘rnatiladi.
5.1-rasm. Avtotransformator punkti sxemasi:
KT- kuchlanish transformatori, 
AT- avtotransformator, TT- tok transformatori,QT- qisqa tutashtirgich, R - reaktor.
Nimstansion zona o‘rtasida joylashtirilgan A.p. seksiyalash posti bilan 
birlashtirilishi mumkin. A.p.da avtotransformator(AT), kommutatsion 
apparatura, o‘z ehtiyojlari uchun foydalaniladigan transformator, tok va 
kuchlanish transformatorlari hamda telemexanika apparaturalariga ega 
bo‘lgan himoya va ikkilamchi kommutatsiya zanjirlarining boshqaruv punkti 
joylashtiriladi. AT chulg‘amlari uchta chiqishga ega (5.1-rasmga qarang). 
Ulardan bittasi ta’minlovchi sigma, ikkinchisi – kontakt tarmog‘iga, 
uchunchi(o‘rtadagi)si esa A.p. yerlash konturiga va drossel-transformator 
orqali – rels zanjiriga ulanadi. Odatda, kuchlanishni yuklama ostida 
rostlovchi qurilmasi bo‘lgan 10 va 16 MBA quvvatli AT dan foydalaniladi. 
Tortish tarmog‘i simlariga AT teleboshqariluvchi uzgich orqali ulanadi. AT 
shikastlanganda releli himoya ishga tushadi, qisqatutashtirgich yuritmasiga 

---

141
manba berilib, ta’minlovchi sim zanjirida sun’iy ravishda qisqa tutashish 
hosil qilinadi. Buning natijasida yaqin joylashgan tortuvchi nimstansiya va 
seksiyalash 
postidagi 
tegishli 
uzgichlar 
uziladi. 
Tortish 
tarmog‘i 
toksizlantirilgandan keyin uzgich ATni ta’minlovchi sim va kontakt 
tarmog‘idan avtomatik ravishda ajratadi. Shundan keyin toksizlangan 
kontakt tarmog‘iga avtomatik qayta ulash qurilmasi yordamida kuchlanish 
beriladi. Bitta A.p.ning avariya yoki rejali ravishda manbadan ajratilishi 
poezdlar harakatining o‘zgarishiga olib kelmasa-da, tortish tarmog‘ining 
yondosh aloqa liniyasiga ta’sirining ortishiga va kontakt tarmog‘i 
kuchlanishining biroz kamayishiga sababchi bo‘ladi. Ko‘p yo‘lli t.y. 
uchastkalaridagi A.p. da, odatda, har bir yo‘l uchun alohida AT o‘rnatish 
ko‘zda tutiladi.